Giáo trình Pascal

 
 Ngay_tuan: set of ngay; 
 Ví dụ : Nhập vào n ký tự để xây dựng một tập các ký tự: 
 Program XD_CHU; 
 Uses CRT; 
 Var Chu : SET OF ‘A’ .. ‘Z’; 
 I, n: integer; 
 Ch: Char; 
 Begin 
 Clrscr; 
 Chu: =[ ]; 
 Write(‘Nhap n:=’); 
 readln(n); 
 For I:= 1 to n do 
 Begin 
 Readln(ch); 
 Ch:= Upcase(ch); {đổi chữ th−ờng thành hoa} 
 End; 
 For ch:=’A’ to ‘Z’ do 
 If ch IN chu then 
 write(ch); 
 End. 
Ch−ơng VI Kiểu Xâu Ký Tự 
I. KháI niệm: 
Xâu( String ) là kiểu dữ liệu có cùng cấu trúc dùng để xử lý các xâu ký tự. Kiểu String 
có nhiều đIểm t−ơng tự nh− kiểu mảng nh−ng cũng có nhiều đIểm khác nhau là: số ký 
tự trong một biến xâu có thể thay đổi còn số phần tử của kiểu mảng luôn cố định. 
Trung tỏm tờnh toaùn thọỳng kó Âaỡ Nàụng 54 - Trỏửn Quọỳc Toaớn Âaỡ Nàụng 
Giaùo trỗnh Pascal  13 
II. Khai báo: 
Var 
 Biến : String[ n ]; 
 Trong đó n là số ký tự tối đa có thể có của xâu. Chiều dàI tối đa của một xâu là 255. 
Ví dụ: 
 Var 
 Hoten: string[30]; 
 St: string; 
III. Các thủ tục và hàm xử lý xâu ký tự: 
1. Các thủ tục: 
a. Delete(St, Pos, Num); :dùng để xoá xâu St . 
Trong đó St: xâu ký tự, Pos: là vị trí bắt đầu xoá,Num: là số ký tự cần xoá. 
 Ví dụ: 
 Nếu St=’Tin hoc’ thì: 
 Delete(St,4,4); -> St=’Tin’ 
b. Insert(St2, St1, Pos); : Dùng để chèn xâu St2 vào xâu St1 ở vị trí Pos. 
Ví dụ: Nếu St1=’Trung ‘ ; St2=’Tam’ thì: 
 Insert(St2,St1,6); -> St1=’Trung Tam’; 
c. Str(Value, St); : dùng để đổi giá trị số Value thành xâu St. 
Ví dụ: Nếu I=234 thì: 
 Str(I, St); -> St=’ 234’; 
d. Val(St, Var, Code); :dùng để đổi xâu St thành số rồi l−u vào biến Var. Nếu 
đổi thành công thì Code = 0 ,còn không thì ng−ợc lại. 
Ví dụ: Nếu St= ‘ 456’ thì: 
 Val(St, I, cd); -> I= 456 và cd = 0; 
2. Các hàm: 
a. Length(St): cho ta độ dàI của xâu St. 
Ví dụ: Nếu St=’adecs12vf’ thì dd:=Length(St); cho kết quả dd= 9. 
b. Copy(St, Pos, Num); : dùng để tạo ra một xâu mới từ xâu St , hàm này sẽ chép ra số ký 
tự từ vị trí Pos và chép ra Num ký tự. 
Ví dụ: Nếu St =’kuioj’ thì: Stm:= Copy(st,4,2); cho kết quả Stm=’oj’; 
Chú ý: 
 -Nếu Pos+ Num > Length(St) thì hàm sẽ trả về các ký tự trong xâu St . 
 -Nếu Pos > Length(St) thì hàm sẽ trả về một xâu rỗng . 
c. Concat(St1, St2,.., Stn); : hàm này dùng để ghép tất cả các xâu ký tự thành một xâu. 
Nếu tổng chiều dàI xâu mới >255 thì máy báo lỗi. 
Ví dụ: Nếu st1=’Cong’ ; st2=’hoa’ thì: { ta có thể sử dụng phép + } 
 St := Concat(st1+’ ‘, st2); cho kết quả St=’Cong hoa’ 
d. Pos(St1, St2); dùng để tìm vị trí xuất hiện đầu tiên của xâu St1 có trong xâu St2. Nếu 
tìm thấy thì hàm này sẽ trả về giá trị nguyên >0, còn không tìm thấy thì Pos= 0 . 
Ví dụ: Nếu St1= ‘as’; St2=’ aeasnhasju’ thì: vt:= Pos(St1, St2); cho kêt quả vt= 3 . 
Ví dụ: Xoá các ký tự trắng d− thừa trong xâu St :{ St= ’ Xa hoi ‘ ; } 
Program Xoa_Trang; 
Uses CRT; 
Var St: string; 
 I: byte; 
Begin 
 Clrscr; 
 Write(‘Nhap xau ky tu:’); readln(st); 
 While st[1]=’ ‘ do delete(St,1,1); { xoá đầu } 
 While st[length(st)]=’ ‘ do delete(St, length(st),1); { xoá cuối } 
 For I:= 1 to length(st) do 
 If st[I] and st[I+1] then delete(St, I, 1); 
Trung tỏm tờnh toaùn thọỳng kó Âaỡ Nàụng 54 - Trỏửn Quọỳc Toaớn Âaỡ Nàụng 
Giaùo trỗnh Pascal  14 
 Readln; 
End. 
Ví dụ: Viết hàm chuyển chữ hoa thành chữ th−ờng: 
 Function Hoa_Thuong (St : string): string; 
 Var I: byte; 
 Begin 
 For I:= Length(st) do 
 If st[I] In [‘A’ .. ‘Z’] then 
 St[I]:= Chr(Ord(St[I]+ 32); 
 Hoa_thuong:= st; 
End; 
Ch−ơng VII. Kiểu Bản Ghi 
I. Kiểu bản ghi( RECORD ) : là kiểu dữ liệu có cấu trúc nhằm để tạo ra một kiểu dữ liệu 
mới với các phần tử dữ liệu có kiểu khác nhau . RECORD là một cấu trúc bao gồm 
nhiều thành phần. Các thành phần có thể thuộc các kiểu dữ liệu khác nhau và đ−ợc gọi 
là các tr−ờng ( Field ), mỗi tr−ờng đều đ−ợc đặt tên . 
Để mô tả một kiểu T có cấu trúc Record với danh sách các tr−ờng có tên là S1, S2, …, 
Sn và có các mô tả kiểu t−ơng ứng là tr−ờng có tên là T1, T2, …, Tn ta dùng cách viết 
nh− sau: 
Type 
 T= Record 
 S1: T1; 
 S2: T2; 
 …. 
 Sn: Tn; 
End; 
Ví dụ: 
Type 
 Date = Record 
 Ngay: 1 .. 31; 
 Thang: 1.. 12; 
 Nam: Word; 
 End; 
Type 
 NhanSu = Record 
 Hoten: string[30]; 
 Ngaysinh: Date; 
 Luong: real; 
 CoGiaDinh: Boolean; 
 End; 
Var 
 NV: Array[1 ..100] of NhanSu; 
II. Sử dụng Record: Muốn truy cập một biến kiểu Record, ta phảI truy cập theo thành 
phần của chúng. Cú pháp để truy cập đến một thành phần nào đó là: 
 . 
 Ví dụ: Var NVV : NhanSu; 
NVV.Hoten:=’Tran An’; 
 NVV.Ngaysinh.Ngay:= 6; 
Trung tỏm tờnh toaùn thọỳng kó Âaỡ Nàụng 54 - Trỏửn Quọỳc Toaớn Âaỡ Nàụng 
Giaùo trỗnh Pascal  15 
 NVV.Ngaysinh.Thang:= 5; 
 NVV.Ngaysinh.Nam:= 1980; 
III. Câu lệnh With: 
Khi cần truy cập nhiều thành phần của một biến kiểu Record, ta có thể dùng câu lệnh 
With để ch−ơng trình đ−ợc gọn hơn . 
Cú pháp: 
 WITH DO 
Ví dụ: Nhập lý lịch nhân viên trong mộ cơ quan : 
Uses CRT; 
Type 
 Date = Record 
 Ngay: 1 .. 31; 
 Thang: 1.. 12; 
 Nam: Word; 
 End; 
Type 
 NhanSu = Record 
 Hoten: string[30]; 
 Ngaysinh: Date; 
 Luong: real; 
 Cogiadinh: Boolean; 
 End; 
Var 
 NV: Array[1 ..100] of NhanSu; 
 I, SNV: byte; GD: Char; 
Begin 
 Clrscr; 
 Write(‘Nhap vao so nhan vien:’); readln(SNV); 
For I:= 1 to SNV do 
 With NV[I] do 
 Begin 
 Write(‘Ho ten:’); readln(hoten); 
 Write(‘Ngay sinh: / /’); 
 { Nếu không có With thì: readln(NV[I].hoten); } 
 With Ngaysinh do 
 Begin 
 Readln(ngay); 
 Readln(thang); 
 Readln(nam); 
 End; 
 Write(‘Luong:’); Readln(luong); 
 Write(‘Co gia dinh(Y/N)?:’); readln(GD); 
 If Upcase(GD)= ‘Y’ then Cogiadinh:= true 
 Else Cogiadinh:= false; 
 End; 
 Readln; 
 End. 
IV. Bản ghi có cấu trúc thay đổi: 
NgoàI những bản ghi có cấu trúc cố định nh− đã trình bày. Pascal còn cho phép lập các 
Record có một phần cấu trúc thay đổi đ−ợc. 
Trung tỏm tờnh toaùn thọỳng kó Âaỡ Nàụng 54 - Trỏửn Quọỳc Toaớn Âaỡ Nàụng 
Giaùo trỗnh Pascal  16 
Ví dụ : Trong phần khai báo NhanSu ở ví dụ tr−ớc , nếu ta xét thêm tr−ờng 
Nghenghiep thì sẽ có nhiều tr−ờng hợp xảy ra, chẳng hạn nh− : 
- Công nhân: Cần ghi rõ ngành gì? Bậc thợ mấy? 
- Kỹ s−: Ngành gì? Trình độ? 
- Bác sĩ: Chuyên khoa gì? 
- Cá biệt: Không có gì nữa? 
Type 
 Nghe= (Congnhan, Kysu, Bacsi, Cabiet); 
 Nganh= (Khaithac, Cokhi, Dien,Hoa); 
 Khoa= (Noi, Ngoai, Nhi); 
 NhanSu = Record 
 Hoten: string[30]; 
 Ngaysinh: Record {Kiểu khai báo mới} 
 Ngay: 1..31; 
 Thang: 1..12; 
 Nam: Word; 
 End; 
 Luong: real; 
 Cogiadinh: Boolean; 
 CASE Nghenghiep: Nghe Of 
 Congnhan: (NganhCN: Nganh; Bactho:byte); 
 Kysu:(NganhKS:Nganh;Trinhdo:(Kem,TB,Kha,Gioi); 
 Bacsi: (Chuyenkhoa: Khoa); 
 Cabiet: ( ); 
 End; 
 End; 
Var NVV: NhanSu; 
Begin 
 ….. 
 With NVV do 
 Begin 
 Hoten: =’Tran An’ 
 Nghenghiep:= Congnhan; 
 NganhCN:= Cokhi; 
 Bactho:= 3; 
 End; 
 ….. 
….. 
End. 
Ch−ơng VIII. Dữ Liệu Kiểu Tệp 
I. KháI niệm: 
Tệp dữ liệu( File ) là một tập hợp các dữ liệu có liên quan với nhau và có cùng kiểu 
đ−ợc nhóm lạI với nhau tạo thành một dãy. Chúng th−ờng đ−ợc chứa trong một thiết bị 
nhớ ngoài của máy tính( đĩa cứng,..)với một cáI tên nào đó. Tệp có các dữ liệu khác 
nhau nh− ký tự, văn bản… 
Định nghĩa một kiểu tệp T với các phần tử có kiểu phần tử đ−ợc viết trong mô tả kiểu 
với từ khoá File Of nh− sau: 
Type 
 Filereal = File of real; 
 Date = Record 
 Ngay: 1 .. 31; 
Trung tỏm tờnh toaùn thọỳng kó Âaỡ Nàụng 54 - Trỏửn Quọỳc Toaớn Âaỡ Nàụng 
Giaùo trỗnh Pascal  17 
 Thang: 1.. 12; 
 Nam: Word; 
 End; 
Type 
 NhanSu = Record 
 Hoten: string[30]; 
 Ngaysinh: Date; 
 Luong: real; 
 CoGiaDinh: Boolean; 
 End; 
 FnhanSu = File Of NhanSu; 
Var 
 F1: Filereal; 
 F2: FNhanSu; 
 F3: File of Array[1..50] of Integer; 
II. Các thao tác trên tệp: 
1. Mở tệp mới để cất dữ liệu: 
Việc mở tệp đ−ợc tiến hành với hai thủ tục đI liền nhau theo thứ tự : 
Assign(FileVar, FileName); 
ReWrite(FileVar); 
Trong đó: 
- FileVar : biến kiểu File. 
- FileName : tên của tệp đặt trong thiết bị nhớ ngoàI đ−ợc đ−a vào dạng một String. 
Ta nên đặt tên sao cho tên đó phản ánh đ−ợc ý nghĩa, bản chất, nội dung của tệp. 
Ví dụ: 
 Assign(F2, ‘Nhanvien.txt’); { Gán tên Nhanvien.txt cho biến F2 } 
 ReWrite(F2); { Mở tệp Nhanvien.txt, tệp ch−a có phần tử nào } 
2. Ghi các giá trị vào tệp với thủ tục Write: 
Thủ tục Write sẽ đặt các giá trị mới vào tệp. 
Cú pháp: 
 Write(FileVar, Item1, Item2,.., Itemn); 
Trong đó Item1, Item2,..,Itemn: là các giá trị cần ghi vào tệp. 
Ví dụ: Tạo ra một tệp chứa các số nguyên từ 1 đến 50 với tên tệp trên đĩa là: 
 ‘Songuyen.txt’ 
Program Tep_so_nguyen; 
Var I: byte; 
 F: File of Integer; 
Begin 
 Assign(F,’Songuyen.txt’); 
 ReWrite(F); 
 For I:= 1 to 50 do 
 Write(F,I); 
 Close(F); { Thủ tục đóng File } 
End. 
3. Đọc dữ liệu từ một tệp đã có: 
Cú pháp: 
 Assign(FileVar, FileName); 
 Reset(FileVar); 
Để đọc dữ liệu từ tệp ra biến nào đó ta dùng thủ tục Read : 
Cú pháp: 
 Read(FileVar, Var1, Var2,.., Varn); hoặc Readln(…); 
Trong đó Var1, Var2,.., Varn là các biến có cùng kiểu với FileVar 
Ví dụ: Đọc nội dung từ file ‘Vanban.txt’ : 
Trung tỏm tờnh toaùn thọỳng kó Âaỡ Nàụng 54 - Trỏửn Quọỳc Toaớn Âaỡ Nàụng 
Giaùo trỗnh Pascal  18 
Program Doc_File; 
Uses CRT; 
Var 
 F: Text; { Đây là khai báo kiểu File Text } 
 dong : string[80]; 
Begin 
 Clrscr; 
 Assign(F, ‘Vanban.txt’); Reset(F); 
 While Not EOF(F) Do 
 Begin 
 Read(F, dong); 
 Write(dong,’ ‘ ); 
 End; 
 Close(F); 
 Readln; 
 End. 
4. Thủ tục thêm dòng: 
 Cú pháp: Append(Var F: Text); 
Ví dụ: … Assign(F,’Vanban.txt’); Append(F); Write(F,’Tạm biet’);... 
 Ghi chú : - Cuối ch−ơng trình khi nào cũng nhớ dùng thủ tục Close(biến_file) để đóng 
File. 
- Hàm EOF(Var F: Text): cho biết vị trí con trỏ có phảI là cuối File hay ch−a. 
- Hàm EOLN(Var F: Text): cho biết vị trí con trỏ có phảI là cuối dòng hay ch−a. 
Hai hàm trên đều trả về kiểu Boolean.