Giáo trình Hệ thống máy và thiết bị lạnh - Chương 10: Hệ thống điện động lực, điều khiển và bảo vệ của hệ thống lạnh

g. 
Khi một trong các thiết bị bơm giải nhiệt máy nén, bơm và quạt giải 
nhiệt dàn ngưng không làm việc thì cuộn (MCX) mất điện, mạch khởi 
động máy nén mất điện và ngừng máy nén. 
* Bảo vệ quá dòng bơm, quạt giải nhiệt 
Khi một trong 4 thiết bị gồm bơm giải nhiệt máy nén, bơm giải 
nhiệt và các quạt giải nhiệt dàn ngưng bị quá dòng, rơ le nhiệt nhảy 
khỏi vị trí thường đóng và đóng mạch điện cuộn dây rơ le trung gian 
(AUX) và đèn (L5) sáng báo sự cố. Cuộn dây sự cố (AUX) đóng 
mạch chuông báo hiệu sự cố (hình 10- ), đồng thời cuộn dây của rơ le 
trung gian (MCX) mất điện. Tiếp điểm thường mở của nó trên mạch 
khởi động nhả ra, cuộn (AX) mất điện và máy dừng ngay lập tức. 
10.4.6 Mạch bảo vệ áp suất nước 
 Trên hình 10-15 trình bày mạch bảo vệ áp suất nước. Trong hệ 
thống này có 02 bơm: Bơm giải nhiệt dàn ngưng và bơm giải nhiệt 
máy nén, vì thế tương ứng sẽ có 02 rơ le áp suất nước WP1 và WP2 
bảo vệ. 
Khi đang hoạt động bình thường, tiếp điểm của các rơ le áp suất 
nước mở, cuộn dây rơ le thời gian T2 không có điện. 
Khi xảy ra sự cố mất áp suất nước của một trong hai bơm thì cuộn 
dây rơ le thời gian (T2) có điện và bắt đầu đếm thời gian. Nếu sự cố 
 382
kéo dài quá thời gian đặt (10 giây) tiếp điểm T2 đóng, cuộn (WPX) có 
điện và đèn (L6) sáng báo hiệu sự cố. Cuộn (WPX) tự duy trì nhờ tiếp 
điển thường đóng của nó và tiếp điểm RES. 
Đồng thời với báo hiệu sự cố tiếp điểm thường đóng của WPX 
trên mạch khởi động nhả ra, cuộn (AX) mất điện và máy dừng. 
Rơ le thời gian T2 rất quan trọng, nó có tác dụng điều khiển dừng 
máy khi áp suất nước thực sự giảm trong một thời gian nhất định, mà 
không tác dụng tức thời. Tránh trường hợp dừng máy do giảm áp suất 
tức thời khi có các bọt khí trong dòng nước hoặc dao động bất 
thường khác. 
Sau sự cố áp suất nước, muốn khởi động lại hệ thống, phải nhấn nút 
RESET mới có thể khởi động lại máy nén. 
10.4.7 Mạch cấp dịch và điều khiển quạt dàn 
lạnh 
 383
MCF2
SV L8
XD1
Th
AUTMAN
OFF
COS1
AX
1
0
AUT MAN
OFF
COS2
OCRF2
MCF2
§ Ì N B¸ O QU¹ T
DµN L¹ NH CH¹ Y
CÊP DÞCH
DµN L¹ NH
QU¹ T DµN L¹ NH
QU¹ T 1 QU¹ T 2
MCF1
L7
XD2
MCF1
OCRF1
L9
Hình 10-16 : Mạch cấp dịch và điều khiển quạt dàn lạnh. 
 Trên hình 10-16 trình bày mạch cấp dịch, bảo vệ quá dòng quạt 
dàn lạnh và báo chạy dàn lạnh. Trên mạch này van điện từ (SV) là van 
điện từ điều khiển cấp dịch cho dàn lạnh. Thermostat (Th) điều khiển 
nhiệt độ phòng lạnh, khi nhiệt độ đạt thì không cấp dịch cho dàn lạnh 
nữa, các tiếp điểm XD1 và XD2 là liên quan tới mạch xả băng. Khi 
xả băng có những giai đoạn phải khống chế dừng cấp dịch hoặc dừng 
không cho quạt hoạt động tránh bắn nước tung toé trong kho lạnh. 
a) Mạch cấp dịch dàn lạnh : Mạch điện sẽ tác động ngừng cấp 
dịch cho dàn lạnh trong các trường hợp sau đây : 
 384
 + Trong giai đoạn hút dịch của quá trình xả băng (cuộn XD1 
có điện và tiếp điểm thường đóng XD1 mở) 
 + Khi nhiệt độ phòng đạt yêu cầu : Tiếp điểm thermostat (Th) 
ngắt. 
 + Người vận hành có thể ngừng cấp dịch dàn lạnh bất cứ lúc 
nào khi xoay công tắc COS1 về vị trí OFF 
 Có 02 chế độ cấp dịch : 
- Chế độ tự động : Bật công tắc COS1 sang vị trí AUT. ở chế độ 
này việc cấp dịch chỉ dừng khi xả băng hoặc khi nhiệt độ phòng đạt 
yêu cầu. Khi hệ thống dừng, mạch cấp dịch đóng. 
- Chế độ bằng tay: Bật công tắc COS1 sang vị trí MAN. ở chế độ 
cấp dịch bằng tay việc cấp dịch có thể thực hiện ngay cả khi máy nén 
đang ngừng hoạt động miễn là nhiệt độ phòng không quá thấp và 
không phải trong giai đoạn rút dịch của quá trình xả băng 
 Khi hệ thống đang cấp dịch thì đèn L8 sẽ sáng báo hiệu đang thực 
hiện cấp dịch. 
 b). Mạch điều khiển quạt dàn lạnh. 
Mạch điện này có các dụng điều khiển cấp điện cho các bơm, quạt 
giải nhiệt và bảo vệ các thiết bị đó khi quá dòng. 
 * Điều khiển chạy quạt : 
 Khi khởi động hệ thống, cuộn dây của rơ le trung gian (AX) có 
điện, tiếp điểm thường mở AX của nó đóng mạch cung cấp điện cho 
các cuộn dây của khởi động từ (MCF1) và (MCF2) của các quạt giải 
nhiệt và mô tơ quạt có điện và bắt đầu làm việc. 
 Thông qua công tắc COS2 có thể lựa chọn chế độ chạy quat là 
tự động AUT hoặc bằng tay MAN và có thể dừng quạt khi xoay về vị 
trí OFF. Tuy nhiên dù ở chế độ nào thì khi đang xả băng (cuộn XD2 có 
điện) thì quạt cũng phải dừng. 
 * Bảo vệ quá dòng 
Khi xảy ra sự cố quá dòng của một trong 2 quạt thì tiếp điểm rơ le 
nhiệt nhảy và đèn (L9) sáng báo hiệu sự cố. 
 Lúc này các cuộn dây của khởi động từ (MCF1 hoặc MCF2 ) 
tương ứng sẽ mất điện, trên mạch điện bảo vệ áp suất nước (hình 10-
14) cuộn (MCX) mất điện và kéo theo cuộn (AX) trên mạch khởi 
động mất điện và dừng máy. 
 385
 386
10.4.8 Mạch xả băng ba giai đoạn 
Khi băng bám nhiều trên dàn lạnh, hiệu quả trao đổi nhiệt giảm, mô 
tơ quạt có thể bị quá tải và cháy. Vậy thì lúc nào cần xả băng cho 
dàn lạnh ? Trong quá trình làm việc, việc phải vào trong các buồng 
lạnh là bất đắc dĩ và cần hạn chế, mặt khác bên trong buồng lạnh khi 
đang hoạt động cũng rất khó quan sát, kiểm tra mức độ bám băng. 
Hơn nữa nhiều dàn lạnh có vỏ bao che khá kín bên ngoài nên cũng rất 
khó xác định mức độ bám băng. 
Vì vậy, xác định mức độ bám băng dàn lạnh gián tiếp thông qua 
dòng điện mô tơ quạt. Khi băng bám nhiều, đường gió tuần hoàn 
trong dàn lạnh bị thu hẹp, trở lực tăng lên và dòng điện mô tơ tăng 
theo. Đối với người vận hành có kinh nhiệm, khi dòng điện mô tơ 
tăng đến một giá trị nào đó so với dòng chạy bình thường thì biết cần 
phải tiến hành xả băng. Một số hệ thống lạnh do MYCOM lắp đặt tại 
Việt Nam người ta đánh dấu vị trí cần xả băng trên ampekế của quạt 
dàn lạnh. 
Quá trình xả băng thực hiện qua 3 giai đoạn và hoạt động hoàn toàn 
tự động. Thời gian thực hiện một giai đoạn được đặt sẵn thông qua rơ 
le thời gian TD1, TD2 và TD3. Quá trình làm việc thực tế có thể điều 
chỉnh lại thời gian cho phù hợp. 
 Tiến hành xả băng như sau: 
 - Nhấn nút START để bắt đầu quá trình xả băng. 
 - Khi cần dừng xả băng nhấn nút STOP1 
Sau khi nhấn nút START quá trình xả băng thực hiện theo các giai 
đoạn sau : 
XD2
MCF1
OCRF1
L9
1
0
AUT MAN
OFF
COS2
OCRF2
MCF2
MCP1
CÊP DÞCH
DµN L¹ NH
QU¹ T DµN L¹ NH
QU¹ T 1 QU¹ T 2
SV L8
XD1
T
h
AUTMAN
OFF
COS1
AX
XD2
WPX
MCP3L9
OCRP3
L10 XD1
TD3
STOP1
STAR XD1
XD2
XD3
TD1
5M
XD2
TD2
15M
XD3
TD1 XD2
TD3
XD3
5M
XD1
XD3TD2 STOP2
M¹ CH X¶ B¡ NG 3 GIAI §O¹ N
RóT DÞCH X¶ B¡ NG LµM R¸ O
B¥ M X¶ B¡ NG
 387
Hình 10-17 : Mạch điện xả băng 
- Giai đoạn 1: Rút dịch khỏi dàn lạnh 
Thực hiện trong khoảng 5 phút, thời gian này được khống chế bằng 
rơ le thời gian (TD1). 
 Sau khi nhấn nút START trên mạch xả băng, cuộn dây rơ le 
trung gian (XD1) có điện, tiếp điểm thường mở XD1 của nó đóng, rơ 
le trung gian tự duy trì điện cho nó và rơ le thời gian TD1 có điện. Rơ 
le thời gian TD1 bắt đầu đếm thời gian. Trong lúc này tiếp điểm 
thường đóng XD1 của nó trên mạch cấp dịch dàn lạnh nhả ra, van điện 
từ (SV) mất điện và ngừng cấp dịch cho dàn lạnh, hệ thống lạnh vẫn 
chạy nên hút dịch ra khỏi dàn lạnh. 
 Nếu trong thời gian 5 phút mà vẫn chưa hút kiệt gas trong dàn 
lạnh (Ph = -50CmHg) thì phải tăng thời gian đặt ở (TD1). 
- Giai đoạn 2: Giai đoạn xả băng 
 Sau thời gian đã định (5 phút), rơ le thời gian TD1 điều khiển 
đóng tiếp điểm TD1 nối nối tiếp với rơ le trung gian (XD2). Rơ le 
trung gian (XD2) và rơ le thời gian (TD2) có điện. Rơ le thời gian 
TD2 bắt đầu đếm thời gian. Trong thời gian này, tiếp điểm thường mở 
của XD2 trên mạch bơm xả băng đóng, bơm xả băng hoạt động và 
thực hiện bơm nước xả băng. 
 Trong lúc xả băng rơ le trung gian XD2 điều khiển dừng các 
quạt dàn lạnh để nước không bắn tung toé trong buồng lạnh, đồng thời 
ngắt điện vào rơ le thời gian TD1. 
 Rơ le trung gan (XD2) cũng tự duy trì điện thông qua tiếp điểm 
thường mở của nó ở trên mạch xả băng. 
- Giai đoạn 3: Giai đoạn làm khô dàn lạnh 
 Sau thời gian xả băng (15 phút), rơ le thời gian (TD2) điều 
khiển đóng tiếp điểm TD2 trên mạch làm làm khô dàn lạnh, cuộn 
(XD3) và rơ le thời gian TD3 có điện. Rơ le thời gian TD3 bắt đầu 
đếm thời gian làm khô dàn lạnh. 
 Trong giai đoạn này bơm xả băng ngừng chạy và các quạt dàn 
lạnh làm việc. Một điểm cần lưu ý là trong suốt thời gian xả băng, 
cuộn (XD1) luôn luôn có điện. 
 388
 Sau thời gian làm khô rơ le thời gian (TD3) ngắt điện cuộn 
(XD1) thông qua tiếp điểm thường đóng TD3 và cuộn dây rơ le trung 
gian (XD3) mất điện theo. Quá trình xả băng kết thúc. 
Ghi chú: 
- Trong quá trình vận hành xả băng, nếu phát hiện sau một thời gian 
ngắn hơn qui định băng ở dàn lạnh đã được xả tan hết, lúc đó có thể 
dừng xả băng để giảm tổn thất nhiệt, không cần duy trì đúng thời gian 
qui định, nhờ nút STOP2 có thể chuyển ngay sang giai đoạn 3. 
- Có thể ngừng hoàn toàn quá trình xả băng bất cứ lúc nào thông qua 
nút nhấn STOP1 
- Các tiếp điểm XD2 và XD3 nối nối tiếp với rơ le thời gian (TD1) 
nhằm ngắt điện vào nó khi đang ở giai đoạn 2 và 3. 
- Tiếp điểm thường đóng XD3 nối nối tiếp với cuộn dây rơ le trung 
gian (XD2) có tác dụng ngắt điện cuộn khi chuyển sang giai đoạn 3. 
- Tiếp điểm XD1 trên mạch làm ráo dùng ngắt điện cho cuộn (XD3) 
và rơ le thời gian TD3 khi kết thúc xả băng. 
10.4.9 Mạch chuông báo động sự cố 
 389
10
HPX
BZX
BZ
BZX
BZX
OPX
BELL 
STOP
RES
WPX OCX AUX
RESET
Hình 10-18 : Mạch chuông báo sự cố 
 Khi xả ra các sự cố áp suất hoặc quá dòng mạch điện của 
chuông BZ có điện và chuông reo báo sự cố. 
 Khi đó, người vận hành phải nhất nút BELL STOP để ngừng 
tiếng chuông. Lúc đó cuộn dây của rơ le trung gian (BZX) có điện và 
tiếp điểm thường đóng của nó nhả ra, ngắt điện của chuông (BZ) 
 Sau khi khắc phục các sự cố xong, nhấn nút RESET, điện đi 
qua cuộn dây của rơ le trung gian (RES), tất cả các tiếp điểm thường 
đóng RES của nó trên các mạch sự cố sẽ nhả ra, làm mất điện mạch 
báo sự cố và hệ thống có thể bắt đầu khởi động. 
* * 
* * * 
 390
 391