Giáo trình C - Chương 1: Biến con trỏ

*pa ; pa trỏ đến phần tử a[1] nên x = 22 
x = *pa +1 ; x =23 
x = *(pa+1) ; tr−ớc hết pa+1 đ−ợc thực hiện , nghĩa là pa trỏ vào a[2] , sau đó nội dung của 
a[2] đ−ợc gán cho x nên x= 33 .Tuy pa tham gia vào phép toán nh−ng trị số của nó không 
thay đổi . 
x = *++pa; ++ đ−ợc thực hiện tr−ớc nên pa trỏ tới a[2] . Sau đó trị của a[2] đ−ợc gán cho x 
nên x =33 
x= ++*pa; *pa đ−ợc thực hiện tr−ớc . Do pa chỉ đến a[2] nên *pa=33 và ++*pa=34 . Nh− 
vậy x = 34 và a[2]=34 
x=*pa++; nội dung của pa (tức 34) đ−ợc đặt vào x . Sau đó nó đ−ợc tăng lên 1 nên chỉ vào 
a[3]. 
Ch−ơng trình 1-7: 
main() 
 { 
 static int num[]={92,81,70,69,58}; 
 int dex; 
 clrscr(); 
 for(dex=0;dex<5;dex++) 
 printf("%d\n",num[dex]); 
 getch(); 
 } 
Ch−ơng trình 1-8 : 
main() 
 { 
 static int num[]={92,81,70,69,58}; 
 int dex; 
 clrscr(); 
 for(dex=0;dex<5;dex++) 
 printf("%d\n",*(num+dex)); 
6
 getch(); 
 } 
Hai ch−ơng trình chỉ khác nhau ở biểu thức : *(num+dex) . Cách viết này t−ơng 
đ−ơng với num[dex] .Nói cách khác truy cập đến phần tử có chỉ số dex trong mảng num . 
Chúng ta hiểu *(num+dex) nh− sau : đầu tiên num là địa chỉ của phần tử đầu tiên của mảng 
num và ta muốn biết trị số của phần tử có chỉ số dex . Vì vậy num+dex sẽ là địa chỉ của 
phần tử thứ dex . *(num+dex) xác định nội dung của phần tử (num+dex) . Tóm lại : 
*(array+index) t−ơng tự array(index) 
Có hai cách truy cập mảng là : 
 theo kí hiệu mảng &array[index] 
 theo kí hiệu con trỏ array+index 
Ch−ơng trình 1-9 : Tính nhiệt độ trung bình bằng cách dùng con trỏ 
main() 
 { 
 float temp[40]; 
 float sum=0.0; 
 int num,day=0; 
 clrscr(); 
 do 
 { 
 printf("Cho nhiet do ngay thu %d: ",day+1); 
 scanf("%f",temp+day); 
 } 
 while(*(temp+day++)>0); 
 num = day-1; 
 for(day=0;day<num;day++) 
 sum+=*(temp+day); 
 printf("Nhiet do trung binh la : %.3f",sum/num); 
 getch(); 
 } 
Trong ví dụ trên chúng ta đã dùng biểu thức (temp+day) để truy cập mảng . Tuy nhiên viết 
while((*temp++)>0) vì temp là hằng con trỏ chứ không phải biến con trỏ . Nh− vậy chỉ đ−ợc 
phép thay đổi trị của biến con trỏ chứ không đ−ợc thay đổi trị của hằng con trỏ . Chúng ta 
viết lại ch−ơng trình nh− sau : 
Ch−ơng trình 1-10 : 
main() 
 { 
 float temp[40]; 
 float sum=0.0; 
 int num,day=0; 
 float *p; 
 clrscr(); 
 p=temp; 
 do 
 { 
 printf("Cho nhiet do ngay thu %d: ",day+1); 
7
 scanf("%f",p); 
 day++; 
 } 
 while(*(p++)>0); 
 p=temp; 
 num=day-1; 
 for(day=0;day<num;day++) 
 sum+=*(p++); 
 printf("Nhiet do trung binh la : %.3f",sum/num); 
 getch(); 
 } 
Trong ch−ơng trình này địa chỉ của temp đ−ợc đ−a vào biến con trỏ p . Sau đó ta tham khảo 
tới p giống nh− temp . Ta dùng p trỏ tới mảng và *p là nội dung của địa chỉ đó . Hơn nã do p 
là biến con trỏ nên ta có thể tăng nó bằng phát biểu p++. 
Đ6. Con trỏ và chuỗi 
Rất nhiều hàm th− viện trong C làm việc với chuỗi theo con trỏ . Ví dụ hàm strchr() 
trả về con trỏ trỏ đến lần xuất hiện đầu tiên của một kí tự nào đó trong chuỗi Ví dụ : ptr = 
strchr(str,’x’) 
thì biến con trỏ ptr sẽ đ−ợc gán địa chỉ của lần xuất hiện kí tự ‘x’ đầu tiên trong chuỗi str . 
Sau đây là ch−ơng trình cho phép ta gõ vào một câu và một kí tự cần định vị trong câu . 
Ch−ơng trình sẽ cho ta : 
 - địa chỉ bắt đầu của chuỗi 
 - địa chỉ của kí tự cần định vị 
 - độ lệch so với điểm đầu chuỗi 
Ch−ơng trình 1-11 : 
#include 
main() 
 { 
 char ch,line[81],*ptr; 
 clrscr(); 
 printf("Cho mot cau : "); 
 gets(line); 
 printf("Cho ki tu can tim : "); 
 ch=getche(); 
 ptr=strchr(line,ch); 
 printf("\nChuoi bat dau tai dia chi %u.\n",line); 
 printf("Ki tu xuat hien lan dau tai %u.\n",ptr); 
 printf("Do la vi tri %d",(ptr-line+1)); 
 getch(); 
 } 
Chuỗi cũng có thể đ−ợc khởi tạo bằng con trỏ . Ta xét ví dụ sau 
Ch−ơng trình 1-11 : 
main() 
 { 
 char *chao="Xin chao !"; 
8
 char ten[30]; 
 clrscr(); 
 printf("Cho ten cua ban : "); 
 gets(ten); 
 printf(chao); 
 puts(ten); 
 getch(); 
 } 
Trong ch−ơng trình trên ta đã khởi tạo chuỗi bằng phát biểu 
 char *chao = “ Xin chao !” 
thay cho 
 static char chao[]=” Xin chao !” 
Cả hai cách đều cho cùng một kết quả . Trong ph−ơng án dùng con trỏ , chao là biến con trỏ 
nên có thể thay đổi đ−ợc . Ví dụ phát biểu : 
 puts(++chao) 
sẽ cho kết quả : in chao ! 
 Nếu ta có một mảng chuỗi ta cũng có thể dùng mảng con trỏ trỏ tới mảng chuỗi này . 
Ta khởi tạo chúng giống nh− khởi tạo biến con trỏ đơn . 
Ch−ơng trình 1-12 : 
#define max 5 
main() 
 { 
 int dex; 
 int enter=0; 
 char name[40]; 
 static char *list[max]= 
 { 
 "Hung", 
 "Ngan", 
 "Van", 
 "Hoa", 
 "Tien" 
 }; 
 clrscr(); 
 printf("Cho ten cua ban : "); 
 gets(name); 
 for(dex=0;dex<max;dex++) 
 if (strcmp(list[dex],name)==0) 
 enter=1; 
 if (enter==1) 
 printf("Ban da dang ki hoc lop C"); 
 else 
 printf("Ban chua dang ki vao lop"); 
 getch(); 
 } 
Phát biểu char *list[max] nói rằng list là một mảng con trỏ gồm max phần tử chỉ tới 
các kí tự . Chúng ta xét tiếp một ví dụ nh− sau : 
9
Ch−ơng trình 1-13 : Nhập vào một dãy tên và sắp xếp lại đúng thứ tự a,b,c 
#define maxnum 38 
#define maxlen 81 
main() 
 { 
 static char name[maxnum][maxlen]; 
 char *ptr[maxnum]; 
 char *temp; 
 int count = 0; 
 int in,out; 
 clrscr(); 
 while (count<maxnum) 
 { 
 printf("Ban cho ten : "); 
 gets(name[count]); 
 if (strlen(name[count])==0) 
 break; 
 ptr[count++]=name[count]; 
 } 
 for (out=0;out<count-1;out++) 
 for (in=out+1;in<count;in++) 
 if (strcmp(ptr[out],ptr[in])>0) 
 { 
 temp=ptr[in]; 
 ptr[in]=ptr[out]; 
 ptr[out]=temp; 
 } 
 printf("Danh sach da sap xep :\n"); 
 for(out=0;out<count;out++) 
 printf("Ten thu %d : %s\n",out+1,ptr[out]); 
 getch(); 
 } 
 Ch−ơng trình này dùng cả mảng chuỗi và mảng con trỏ chuỗi . Con trỏ nằm trong 
mảng đ−ợc khai báo nh− sau : 
 char *ptr[maxnum] 
chuỗi nằm trong mảng hai chiều 
 static char name[maxnum][maxlen] 
Do ta không biết một chuỗi dài bao nhiêu nên phải dùng mảng chuỗi name có tối đa 
maxnum phần tử , mỗi phần tử có maxlen kí tự . Khi nhập chuỗi phát biểu 
 ptr[count++] = name[count 
sẽ gán địa chỉ của mỗi chuỗi đ−ợc cất giữ trong mảng name[][] vào phần tử con trỏ ptr . Sau 
đó mảng con trỏ này đ−ợc sắp xếp dựa trên mảng name[][] nh−ơng mảng name[][] không 
thay đổi gì cả . 
 Ngôn ngữ C có thể xử lí các thành phần của mảng nh− một mảng . Cụ thể C có thể 
xem một dòng của mảng hai chiều nh− là một mảng một chiều. điều này rất tiện lợi nh− ta 
đẫ thấy trong ch−ơng trình trên . Câu lệnh ptr[count++] = name[count hoàn toàn hợp lí vì vế 
10
phải chính là địa chỉ của mảng name[count] và mảng này là một thành phần của mảng 
name[][] là một mảng hai chiều . Ta xem lại khai báo : 
 static char name[maxnum][maxlen] 
rõ ràng ta có thể xem đây là một mảng một chiều có maxnum chuỗi và tham khảo tới phần 
tử của mảng một chiều bằng 1 chỉ số . Ví dụ : 
 name[count] với count<=maxnum nh− thế 
 name[0] : địa chỉ của chuỗi 1 
 name[1] : địa chỉ của chuỗi 2 
Đ7. Con trỏ trỏ đến con trỏ 
 Chúng ta có một ch−ơng trình in ra một bảng số đ−ợc viết nh− sau : 
Ch−ơng trình 1-14: 
#define row 4 
#define col 5 
main() 
 { 
 static int table[row][col]={ 
 {13,15,17,19,21}, 
 {20,22,24,26,28}, 
 {31,33,35,37,39}, 
 {40,42,44,46,48} 
 }; 
 int c=10; 
 int i,j; 
 clrscr(); 
 for(i=0;i<row;i++) 
 for(j=0;j<col;j++) 
 table[i][j]+=c; 
 for(i=0;i<row;i++) 
 { 
 for(j=0;j<col;j++) 
 printf("%5d",table[i][j]); 
 printf("\n"); 
 } 
 getch(); 
 } 
 Trong ch−ơng trình trên ta dùng kí hiệu mảng. Bây giờ ta muốn viết ch−ơng trình 
dùng kí hiệu con trỏ thay cho kí hiệu mảng. Vậy thì làm thế nào để mô tả table[i][j] bằng 
con trỏ . Ta thấy rằng : 
- table là địa chỉ của phần tử đầu tiên của toàn bộ mảng , giả định là 1000 
- do đây là mảng nguyên nên mỗi phần tử chiếm 2 byte và mỗi dòng chiếm 10 byte vì 
có 5 phần tử . Nh− vậy địa chỉ của hai dòng liền nhau cách nhau 10 byte 
- do có thể xem mỗi dòng là một mảng một chiều nên các mảng một chiều liền nhau 
cách nhau 10 byte 
- trình biên dịch biết số cột trong mảng qua khai báo nên nó sẽ hiểu table+1 là đem 
table ( trị 1000 ) cộng với 10 byte thành 1010 . T−ơng tự table+2 cho ta 1020 . 
 1000 13 15 17 19 21 table[0] 
11
table==1000 1010 20 22 24 26 28 table[1] 
 1020 31 33 35 37 39 table[2] 
 1030 40 42 44 46 48 table[3] 
Để tham khảo đến từng phần tử của dòng tr−ớc hết ta l−u ý địa chỉ của mảng cũng là 
địa chỉ của phần tử đầu tiên của mảng . Ví dụ với mảng một chiều a[size] thì a và a[0] là nh− 
nhau . Trở lại mảng hai chiều địa chỉ của mảng một chiều tạo bởi dòng thứ 3 của mảng 
table[][] là table[2] hay table+2 .Trong kí hiệu con trỏ địa chỉ của phần tử đầu tiên của mảng 
một chiều này là &table[2][0] hay *(table+2) . Cả hai cách viết table+2 và *(table+2) đều 
tham khảo nội dung của cùng một ô nhớ (1020) . Nếu cộng 1 vào table +3 để có table+3 thì 
ta nhận đ−ợc địa chỉ của dòng thứ 4 trong mảng table[][] . Nếu cộng 1 vào *(table+2) để có 
*(table+2)+1 thì có địa chỉ của phần tử thứ 2 trong dòng thứ 3 của mảng table[][] . Tóm lại : 
table[i] = *(table+i) 
&table[i] = table+i 
table[i][j] = *(*table+i)+j) 
&table[i][j] = (*(table+i)+j) 
Nh− vậy ch−ơng trình trên đ−ợc viết lại nh− sau : 
Ch−ơng trình 1-15 : 
#define row 4 
#define col 5 
main() 
 { 
 static int table[row][col]={ 
 {13,15,17,19,21}, 
 {20,22,24,26,28}, 
 {31,33,35,37,39}, 
 {40,42,44,46,48} 
 }; 
 int c=10; 
 int i,j; 
 clrscr(); 
 for(i=0;i<row;i++) 
 for(j=0;j<col;j++) 
 *(*(table+i)+j)+=c; 
 for(i=0;i<row;i++) 
 { 
 for(j=0;j<col;j++) 
 printf("%5d",*(*(table+i)+j)); 
 printf("\n"); 
 } 
 getch(); 
 } 
Bài tập : Lập ch−ơng trình tính hiệu độ dài hai chuỗi nhập vào từ bàn phím 
Lập ch−ơng trình xác định giá trị cực đại của n số nhập vào từ bàn phím 
Lập ch−ơng trình quản lí hàng gồm ngày , l−ợng nhập ,l−ợng xuất và hàng tồn kho