Giải phẫu thú ý - Chương III: Hệ tiêu hóa

i men tiêu hóa. Là chất dịch màu vàng. Khi gan bị bệnh tế bào gan phá 
vỡ dịch mật giải phóng ra ngấm vào máu nên thành phân dịch mật trong m{u tăng lên đi 
đến các mô bào gây nên hiện tƣợng ho|ng đảo. Quan sát niêm mạc miệng, mắt. Nên giảm 
khẩu phân mỡ trong thức ăn. 
- Dự trữ đƣờng: Cao h|m lƣợng đƣờng thì gan( glycogen) phân bố nhiều trong gan. Khi 
h|m lƣợng máu thấp dƣới thì gan tiết ra glycogen th|nh gluco đƣa v|o m{u điều tiết hàm 
lƣợng đƣờng trong máu 
- Bảo vệ: 
+ Trong gan có các tế bào kupfer là tế bào bạch câu có khả năng thực bào: Tiêu diệt các VSV 
hoặc phân hủy vật lạ. 
+ Giải độc cơ thế: Đƣờng trong gan cao mà các phân tử gluco kết hợp với c{c độc chất tạo 
thành phức chất ko độc sau đó đƣa cơ quan b|i tiết thải ra ngo|i. Cơ thế tiếp xúc với chất 
độc, nồng độ cao thì tổn thƣơng lớn ở gan. 
- Cơ quan sản xuất heparin chất chống đông m{u l|m m{u luôn lỏng di chuyến trong 
trạng thái mạch quản. Hiện tƣợng các yếu tố g}y đông m{u giống nhƣ đỉa. 
- Trong thời kì phát triến bào thai gan tham gia việc tạo máu của cơ thế 
b. Hình thái: Chia thành 2 cạnh, 2 mặt
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM KHOA THÚ Y 
SV: KHUẤT MINH THANH K58-TYA Email: khuatminhthanh@gmail.com 
 20 
- Hai cạnh: 
+ Cạnh trên: hình thành lên 1 rãnh hình lòng máng lối đi của TM chủ sau. Trong lòng 
TM chủ sau có nhiều lỗ từ gan đi ra. C{c lỗ này là TM trên gan. Qua TM máu trong 
gan đi về TM chủ sau. 
+ Cạnh dƣới: Tạo nên cho mép gan sắc cạnh có c{c rãnh s}u đi vào trong gan chia gan 
hình thành nên các thùy gan. Số lƣợng các thùy gan khác nhau khác nhau tùy thuộc loại 
gia súc. Căn cứ số thùy phân biệt các loại gia súc. Túi mật nơi dự trữ dích mật ra( ngựa 
ko có) 
+ Mặt trƣớc: {p s{t v|o cơ ho|nh nên cong lồi. 
+ Mặt sau cong lõm và ôm lấy dạ dày. 
- Trên vùng mặt sau của gan hình thành 1 lõm sâu gọi là rốn gan: có TM cửa( thu nhận 
máu của các bộ phận thuộc về đƣờng tiêu hóa sau cơ ho|nh m{u đổ vào trong gan). Có 
ống dẫn mật sau khi ra gan t{ch 2 nhóm 1 nh{nh đổ vào túi mật 1 nh{nh đổ vào tá 
tr|ng. Có ĐM gan đƣa m{u tới nuôi dƣỡng tế bào gan. Có hạch bạch huyết phân bố 
xung quanh vùng rốn gan. 
c. Ví trí phân bố: 
- Gan nằm trong xoang bụng: trƣớc tiếp xát với cơ ho|nh, sau tiếp sát dạ dày, 
bên phải nằm lệch trong xoang bụng. riêng đối với ĐV nhai lại vùng bên trái là dạ cỏ 
nên gan nằm lệch hẳn sang bên phải nhƣ: ngựa, lợn, bò, chó. 
- Cố đính xoang bụng nhờ dây chằng: nối gan cơ ho|nh, nối gan với dạ dày. 
d. Cấu tạo: 
- Màng ngoài( lớp tạng) hình th|nh v{ch ngăn chui s}u v|o chia gan thành tiểu thùy 
gan tạo nên có hình đa gi{c 
- Tổ chức nhu mô gan: cấu tạo bởi tế bào gan và tế bào xắp xếp theo 1 quy luật hình 
thành tiểu thùy gan. Mỗi tiểu thùy nằm chính giữa là TM tiểu thùy. Nằm xung quanh là 
tế bào gan xắp xếp theo 1 quy luật nhất đính và có dạng hình tia, hình thành nên bè gan, 
hay bè rermark. Xen kẽ giữa bè gan là mao quản: mật, dẫn máu. Trong lòng mao quản 
có các tế bào kupfer. Lọt giữa tiểu thùy gan gọi là quãng cửa( Kiernan) ko có tế bào phân 
bố. 
- Mạch quản trong gan: có nhiều mạch quản, tiếp nhận ĐM gan v| TM cửa và phát ra 
các TM trên gan và các mạch quản lâm ba. 
+ ĐM gan: bắt đầu từ ĐM th}n tạng, đi v|o rãnh của ở mặt sau gan cùng với TM cửa 
và các ống dẫn mật, trƣớc khi chui vào rãnh cửa ph{t ra ĐM túi mật v| ĐM t{ tr|ng. 
+ TM cửa l| TM cơ năng đi v|o rãnh cửa ở mặt sau gan, thu máu từ những TM trong 
màng treo ruột, lách, dạ dày vào rãnh cửa, rồi chia thành nhiều nh{nh đến các tiểu thùy, 
hình thành các TM gian thùy. 
+ TM gian thùy phân nhiều mao mạch nhỏ đi v|o trong tiểu thùy tạo thành một lƣới 
mao mạch nhỏ, lƣới này lại đổ chung vào TM giữa tiểu thùy, nhƣ vậy ở tiểu thùy máu 
chảy từ chu vi vào trung tâm. Máu ở TM giữa tiểu thùy chảy về đ{y của tiểu thùy rồi 
qua TM tập hợp( TM dƣới tiểu thùy) rồi đổ về TM gan v| TM gan đổ về TM chủ sau. 
+ Mạch lâm ba từ gan đi qua 2-3 hạch to, nằm ở rãnh cửa rồi tập hợp lại cùng với các 
mạch lâm ba ở dạ dày, ruột,... đến bể pecquet hay ống ngực. 
- Thần kinh ph}n đến: theo c{c đƣờng mạch quản các nhánh nối tiếp nhau thành 1 
m|ng lƣới ôm quanh ĐM gan rồi phân chia vào trong các tiểu thùy gan tới tận các tế 
bào gan. 
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM KHOA THÚ Y 
SV: KHUẤT MINH THANH K58-TYA Email: khuatminhthanh@gmail.com 
 21 
+ Dây phế vị trái có 3-4 nhánh tách ở gần thƣợng vị rồi chảy qua tiểu võng mạc để vào 
rốn gan. 
+ Từ đ{m rối mặt trời có nhiều nhánh chạy dọc theo ĐM gan v| TM cửa để vào rốn gan. 
- C{c đƣờng dẫn mật: mật tiết từ các tb gan, chảy v|o c{c đƣờng dẫn mâtk trong tiểu 
thùy, vào các ống quanh tiểu thùy, các ống này tụm lại thành 1 ống to chạy trong quãng 
Kiecman cùng với 1 nhánh của ĐM gan v| 1 nh{nh của TM gian thùy( 3 trong bao 
glisson) các ống ở quãng Kiecman lại hợp thành những ống to dần, sau cùng tạo thành 
ống mật ngo|i gan đổ vào túi mật, từ đó đƣa v|o t{ trang. 
- Phân biệt các loài gia súc: _______ ________________ ________________ 
3. Tuyến tụy: trong xoang bụng v| b{m men theo đƣờng cong nhỏ tá tràng. 
a. Vị trí: Nằm ở c{c đốt sống lƣng cuối, hông đầu tựa lên c{c đốt sống bên phải 
xoang bụng. Phần lớn nghiêng về phía phải, phần giữa của nó dựa v|o bên dƣới 
xƣơng sống lƣng 16-17 
b. Chức năng: L| môt tuyến tiêu hóa thuôc bô máy tiêu hóa từ dịch tụy đến ống 
Wilsung dịch tụy đổ vào tá tràng. 
- Nôi tiết: Tiết ra hormon: isulin, glucagon điều hòa h|m lƣợng đƣờng trong máu. Duy 
trì h|m lƣợng đƣờng luôn ổn định. Sự có mặt của isulin khi đƣờng cao thành glycogen 
nên đƣờng giảm v| ngƣợc lại. 
- Ngoại tiết: tiết ra c{c men nhƣ: amilaza, lipaza, tripsin, đổ v|o t{ tr|ng đế 
tiêu hóa hidratcacbon, mỡ và chất đạm. 
c. Hình thái: 
- Thùy giữa( đ}u tụy) nó dựa v|o đƣờng cong nhỏ của tá tràng 
- Thùy phải thƣờng tách hẳn th|nh 1 ph}n kéo d|i đến thận phải 
Ngựa Bò Lợn Chó 
Nằm đại bô phận 
ở phía bên phải 
từ xƣơng sƣờn 
10-15, còn 1 bô 
phận nhỏ ở phía 
bên trái từ xƣơng 
sƣờn 710 gần sụn 
sƣờn 
Gan chỉ nằm ở 
bên phải từ 
xƣơng sƣờn thứ 
6 đến 13(đầu 
trên) 
Phía bên phải từ 
xƣơng sƣờn 713, 
ở phía bên trái từ 
xƣơng sƣờn 8-10 
Phía bên phải từ 
xƣơng sƣờn 1013, 
phía bên trái từ 
xƣơng sƣờn 10-12 
Chia làm 4 thùy: 
thùy trái, thùy 
vuông, thùy 
phải, thùy phụ. 
Thùy phụ nằm 
trên thùy thùy 
phải. Thùy 
vuông trẻ làm 3 
nhánh nhỏ 
Các thùy dính 
với nhau và phân 
ko rõ dàng. Phân 
thành 4 thùy: 
thùy trái, thùy 
vuông, thùy 
phải, thùy phụ. 
Giữa thùy vuông 
và thùy phải có 
hố lõm xuống là 
vị trí của túi mật 
Chia làm 6 thùy: 
Thùy trái, thùy 
giữa trái, thùy 
phải, thùy giữa 
phải, thùy 
vuông, thùy phụ. 
Trên thùy giữa 
phải có ống mật 
Sự phân thùy 
giống gan lợn chỉ 
khác là mềm 
hơn, mỏng hơn, 
thùy vuông lớn 
hơn. 
Ko có túi mật Có túi mật Có túi mật Có túi mật 
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM KHOA THÚ Y 
SV: KHUẤT MINH THANH K58-TYA Email: khuatminhthanh@gmail.com 
 22 
- Thùy tr{i(đuôi tụy) kéo đến tận lá lách 
- Tụy bao quanh TM chủ gọi là vòng của anulus 
portae Tụy có hai ống: 
- Ông tụy chính cùng với ống dẫn mật đổ chung một lỗ vào tá tràng 
- Ông tụy phụ thƣờng đối diện với ống chính v| thƣờng ko phát triến. 
d. Cấu tạo: 
d. 1 phân nội tiết: gồm các chùm tuyến cấu tạo giống nhƣ tuyến nƣớc bọt dƣới 
tai. Các túi này hình chùm nằm sát nhau hợp thành các tiếu thùy. Mỗi tiếu thùy có 
kích thƣớc 3-5 cm. Mỗi túi tuyến có thành riêng mỏng nhiều chỗ đc lợp bởi hai 
hàng tb 
- h|ng ngo|i: tb cơ bì gọi là tb Bon, có chức phận co bóp ống tụy chính v| đẩy dịch 
tiết theo ống tiết vào tá tràng. 
- hàng trong: tb biếu mô, lông tuyến rất hẹp, chứa dịch tiết v| còn thƣờng thấy 
những tb giữa túi tuyến. 
Các chùm tuyến tiết ra dịch tụy đổ vào các ống tiết. 
d. 2 Phân ngoại tiết 
bao gồm c{c đ{m tb nằm lẫn lộn giữa phân ngoại tiết, c{c đ{m tb n|y l| c{c đảo 
Langerhan. Trong đó có c{c tb sản xuất hormon glucagon chiếm khoảng 20% và tb 
nằm ở trung t}m đảo, chiếm khoảng 75-80 % và tiết ra insulin. 
Xen với tuyến tb thì có các mao mạch hình xoang rất phong phú và rất phát triến. 
Do đó chất tiết phân nội tiết đc đổ thẳng vào máu. 
d. 3 Ông tiết của tụy 
- Dịch tụy đổ vào tá tràngcó một hệ thống ống tiết bắt đ}u từ lòng các chùm tuyến 
đi ra rồi hợp lại thành các ống tiết trong tiếu thùy. Các ống tiết này hợp thành các 
ống liên tiếu thùy v| sau cùng đổ vào 2 ống tiết lớn của tụy là ống tụy chính và 
ống tụy phụ 
- Thân kinh: từ dây mê tẩu và TK giao cảm, chức năng chế tiết gồm cả kích thích 
và ức chế đều do dây mê tẩu phụ trách. TK giao cảm phụ trách các mạch quản, 
ngoài ra có các sợi cảm giác tạo th|nh. C{c đảo nội tiết có TK riêng, từ c{c đ{m 
rôic ngoài mặt đảo có những nh{nh đi theo quản vào trong tận cùng ở giữa kẽ các 
tb và ở thành mao quản. 
- ĐM từ ĐM l{ch, gan, tr|ng treo ruột đến. Phân thành các nhánh nhỏ qua tổ chức 
liên kết rồi vào các tiếu thùy l|m th|nh lƣới mao mạch bao quanh túi tuyến v| đảo 
tụy. máu sẽ qua các TM nhỏ về TM cửa. mạch quản lâm ba thấy rõ ở tổ chức liên 
kết gian thùy. 
- Phân biệt các loài: 
Ngựa Bò Lợn Chó 
Phân lớn của tụy 
nằm bên phải, phân 
giữa tụy dựa vào 
Tụy nằm khoảng 
xƣơng sƣờn 12 đến 
đốt hông 2-4. Thùy 
Thùy phải men theo 
t{ tr|ng đến cạnh 
trong thận phải, 
Thùy trái men theo 
đại võng mạc kéo đến 
trái dạ dày, 
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM KHOA THÚ Y 
SV: KHUẤT MINH THANH K58-TYA Email: khuatminhthanh@gmail.com 
 23 
dƣới đốt sống lƣng 
16-17. Thùy phải kéo 
đến dƣới thận phải. 
Thùy trái dựa vào 
thận trái và lách 
phải dựa lên tá tràng 
và 1 phần kết tràng. 
Thùy trái kẹp giữa 
ch}n cơ ho|nh v| dạ 
cỏ, tiếp giáp với lách. 
thùy trái tựa vào 
thận trái và lách, 
trong khoảng 2 đốt 
lƣng cuối đến 2 đốt 
hông đầu 
thùy phải men theo 
dọc theo tá tràng 
Có 1 ống dẫn chính 
và 1 ống dẫn phụ 
Có 1 ống Có 1 ống Có 2-3 ống 
Ong tụy đổ vào tá 
tràng cách ống dẫn 
mật 30-40 cm cách 
hạ vị 80-110 cm, 
ngang mỏm ngang 
đốt sống hông 4. 
Ong dẫn tụy cách hạ 
vị 15-25 cm