Các dấu hiệu và hình ảnh X-quang ngực: Thực hành X-quang ngực

 quá mẫn mạn tính, hoặc bệnh viêm xơ hóa 
phổi do thuốc. 
Hình 2.20. Hình ảnh tổ ong: Phim 
CT cho thấy các lớp dưới màng phổi 
(mũi tên liền nét) có hình ảnh tổ ong 
của xơ hóa phổi. Chúng ta cũng 
thấy hình ảnh giãn phế quản co kéo 
(mũi tên không liền nét) cũng là một 
dấu hiệu khác của xơ hóa phổi.
21. Hình ảnh dầy thành (Septal thickening pattern) 
Các thành (hay có thể gọi là vách - septal) tạo ra ranh giới liên tiểu 
thùy phổi cấp 2, trong đó có chứa các tĩnh mạch phổi và mạch bạch 
huyết (đọc phần 1. Nhắc lại Giải phẫu và Sinh lý). Các tổ chức thành 
THỰC HÀNH X-QUANG NGỰC: Các dấu hiệu và hình ảnh X-quang ngực
39
này có chiều dầy khoảng 0.1mm và thỉnh thoảng có thể nhìn thấy phim 
CT cắt mỏng bình thường. Sự dầy lên bất thường của thành liên tiểu 
thùy là do xơ hóa, phù nề, hoặc thâm nhiễm bởi các tế bào hoặc các 
thành phần khác. Một trong các hình ảnh minh họa hiện tượng này là 
các vân Kerley. Thành liên tiểu thùy có thể là dạng vệt mềm mại, có thể 
là dạng nốt. Hiện tượng dầy thành dạng vệt thấy ở bệnh nhân phù phổi, 
xuất huyết, ung thư lan tràn theo đường bạch mạch, bệnh lymphoma, 
leukemia, thâm nhiễm kẽ trong bệnh amyloidosis và một số trường hợp 
viêm phổi. Dạng nốt có thể thấy trong lan tràn ung thư theo đường bạch 
mạch, bệnh bụi phổi...
Hình 2.21. Hình ảnh dầy thành 
dạng vệt: CT cho thấy các vệt 
vách liên tiểu thùy (mũi tên) trên 
bệnh nhân phù phổi. Trên phim 
thấy tràn dịch màng phổi, tổn 
thương lan tỏa, hình mờ nhạt 
dạng kính mờ và dầy thành mắt 
phế quản trong hình mắt kính 
(mũi tên) khẳng định chẩn đoán 
phù phổi.
22. Hình ảnh nang (Cyst pattern)
Thuật ngữ nang hay kén là thuật ngữ không có tính đặc hiệu, dùng 
để chỉ các tổn thương có dạng thành mỏng (thường dưới 3mm), giới 
hạn rõ, chứa khí hoặc dịch, đường kính từ 1 đến vài centimet, thành có 
thể có cấu trúc biểu mô hoặc xơ. Hình ảnh nang có thể do một số bệnh 
gây ra, dạng một ổ, đa ổ hoặc lan tỏa, phá hủy mô phổi. Mặc dù không 
phải là tổn thương nang thực sự nhưng khí thũng phổi dạng trung tâm 
tiểu thùy và giãn phế quản dạng kén cũng có hình ảnh giống như hình 
ảnh nang trên phim CT ngực. Trong các khoảng sáng của khí thũng 
phổi dạng trung tâm tiểu thùy chúng ta thấy có hình ảnh nốt mờ nhỏ của 
động mạch trung tâm tiểu thùy. Hình ảnh này giúp chúng ta phân biệt tổn 
thương nang thực sự. 
Các dấu hiệu và hình ảnh X-quang ngực: THỰC HÀNH X-QUANG NGỰC
40
Hình 2.22. Hình ảnh nang: (A) Hình ảnh nang trên một bệnh nhân bệnh u cơ trơn-
bạch huyết (lymphangioleiomyomatosis): các nang thành mỏng phân bố đồng 
đều xen kẽ với những vùng phổi lành. (B) Hình ảnh dạng nang trên một bệnh 
nhân khí thũng phổi dạng trung tâm tiểu thùy. Ở đây ranh giới các hình tăng sáng 
không rõ, ở một số chỗ có hình ảnh động mạch trung tâm tiểu thùy (mũi tên). Tổn 
thương dạng này điển hình thường tập trung ở phần trên phổi.
23. Hình ảnh nốt (Nodular pattern) 
Hình ảnh nốt dùng để chỉ những hình mờ dạng tròn, đa dạng, thông 
thường kích thước 1mm-1cm. Trên X-quang ngực thường quy thường 
khó phân tách các nốt riêng rẽ do hình ảnh của chúng chồng lên nhau 
nhưng trên CT ngực chúng ta có thể thấy rõ các nốt riêng rẽ. Tùy theo 
kích thước, hình ảnh mờ dạng nốt có thể được mô tả như là các hạt kê 
(1-2mm), các nốt nhỏ, các nốt trung bình hoặc các nốt lớn. Các nốt có 
thể có thêm các đặc tính khác về ranh giới của chúng (đều hay không 
đều), có hay không hang, có dạng kính mờ hay không, có vôi hóa không, 
phân bố ở trung tâm hay ngoại vi...
Hình 2.23. Hình ảnh nốt và dầy thành. (A) CT cho thấy hình ảnh nốt và dầy thành 
(mũi tên). Các nốt rải rác và các vùng mờ dạng kính mờ ở phổi phải. Dạng tổn 
THỰC HÀNH X-QUANG NGỰC: Các dấu hiệu và hình ảnh X-quang ngực
41
thương như vậy gợi ý nhiều tới ung thư phế quản nguyên phát lan theo đường 
bạch mạch một bên phổi. Nếu ung thư nguyên phát ngoài phổi lan theo đường 
bạch mạch thì tổn thương thường cả hai bên. (B) Hình ảnh nốt quanh mạch bạch 
huyết: CT một bệnh nhân trẻ bị sarcoidosis. Các nốt nhỏ đa dạng phân bố dọc 
theo phân chia mạch máu và phế quản (mũi tên liền nét). Đây là dạng phân bố 
quanh mạch bạch huyết điển hình của sarcoidosis. (C) Hình ảnh nốt trung tâm 
tiểu thùy phổi: Hình ảnh CT trên một thanh niên bị viêm phổi quá mẫn (còn gọi là 
bệnh viêm phế nang dị ứng) cho thấy có nhiều nốt mờ kiểu kính mờ ở trung tâm 
tiểu thùy phổi. (D) Hình ảnh nốt lao kê: Hình ảnh kê trên bệnh nhân bị lao lan tràn 
đường máu. Hình ảnh này cũng có thể gặp trong nấm phổi hoặc di căn ung thư.
Hình ảnh nốt không đồng đều phân bố quanh mạch bạch huyết là 
đặc trưng của sarcoidosis. Trong bệnh này các nốt tụ lại mà trên vi thể 
tạo thành các u hạt không bã đậu hóa, phân bố dọc theo bó phế quản-
mạch máu, vách liên tiểu thùy phổi, khu vực dưới màng phổi. Cũng có 
thể thấy hình ảnh này trong bệnh silicosis hoặc bụi phổi, tuy nhiên hiếm 
thấy ở giai đoạn muộn. Khi bệnh silicosis hoặc bụi phổi tiến triển, các 
nốt silic có thể tập trung lại và tạo thành xơ hóa mảng. Nhiều nốt nhỏ mờ 
kiểu kính mờ ở trung tâm tiêu thùy phổi là hình ảnh đặc trưng của viêm 
phế nang dị ứng cấp hoặc bán cấp. Những hình ảnh nốt nhỏ dạng kê có 
đường kính từ 1-3mm, ranh giới thường không đều thường là hình ảnh 
lao lan tràn theo đường máu, nấm phổi, ung thư di căn (thường là ung 
thư tế bào gai), u hạt Wegener, bệnh thấp phổi. Hình ảnh nốt phổi không 
đều phân bố dạng phế quản mạch máu là đặc trưng của lymphoma, 
leukemia, Kaposi sarcoma (hình 2. 23). 
24. Hình ảnh mờ kiểu kính mờ (Ground-glass pattern)
Hình ảnh kính mờ được định nghĩa như là hình ảnh mờ rất nhạt như 
mù sương làm giảm sáng hình ảnh phổi bình thường nhưng vẫn còn giữ 
ranh giới phế quản-mạch máu. Nguyên nhân là do khoảng khí ngoại vi 
bị lấp đầy một phần, mô kẽ bị dầy lên và xẹp phế nang. Hình ảnh này 
không nên nhầm với hình ảnh kết đặc phổi (consolidation). Trong trường 
hợp kết đặc phổi thì ranh giới phế quản-mạch máu bị mờ đi. Hình ảnh 
kính mờ có thể kết hợp với hình phế quản hơi. Hình ảnh kính mờ thông 
thường là không đặc hiệu. Trong một nghiên cứu bệnh nhân bị thâm 
nhiễm mạn tính được thực hiện sinh thiết khu vực có hình ảnh kính mờ 
cho thấy bệnh lý mô kẽ ưu thế chiếm 54%, tổn thương như nhau ở mô 
kẽ và phế nang chiếm 32% và tổn thương phế nang chiếm ưu thế là 
14% (Leung AN và cs. Radiology 1993). Trong bệnh cảnh phổi cấp tính 
thì hình ảnh kính mờ là hình ảnh đặc trưng viêm phổi, xuất huyết phổi, 
phù phổi. Với bệnh nhân có suy giảm miễn dịch mắc phải thì hình ảnh 
Các dấu hiệu và hình ảnh X-quang ngực: THỰC HÀNH X-QUANG NGỰC
42
kính mờ khu trú hay tản mạn gợi ý nhiều viêm phổi do P.carinii. Ở những 
bệnh nhân ghép (ghép phổi, ghép tủy) thì hình ảnh này có thể là nhiễm 
khuẩn hoặc xuất huyết phế nang. Hình ảnh kính mờ tản mạn hay dạng 
đốm có thể thấy trong viêm phế nang dị ứng, viêm phổi kẽ, báo hiệu 
hiện tượng xâm nhập vào phế nang, mô kẽ dịch viêm, tế bào viêm. Hình 
ảnh kính mờ đơn độc ở một khu vực nhỏ có thể thấy trong ung thư phế 
quản-phế nang giai đoạn sớm, dị sản biểu mô tuyến không điển hình. 
Hình 2.24. Hình ảnh kính mờ: CT 
trên một bệnh nhân viêm phổi lan 
tỏa cho thấy hình ảnh kính mờ hai 
bên. Hình ảnh phế quản và mạch 
máu còn nhìn thấy rõ.
25. Hình ảnh phổi mờ dạng khảm (Mosaic pattern of lung attenuation)
Bình thường phổi mờ đi trong thì thở ra. Khi có hiện tượng tắc nghẽn 
và khí cạm, phổi còn sáng ở thì thở ra và cho thấy hình ảnh những mảng 
mờ không theo nguyên tắc giải phẫu trên mặt cắt ngang khác so với hình 
phổi bình thường. Trên CT ở khu vực khí cạm, phổi có vẻ sáng hơn ở 
thì thở ra. Bệnh lý tạo ra khí cạm ở thùy phổi hay phổi là ở các phế quản 
lớn trong khi khí cạm ở tầm phân thùy hay dưới phân thùy là ở các phế 
quản nhỏ. Bệnh lý giãn các tiểu phế quản thường thấy kết hợp với hiện 
tượng tạo hình ảnh dạng khảm này. 
Hình ảnh dạng khảm cũng còn được thấy trong các bệnh lý mạch 
máu như trong bệnh huyết khối-thuyên tắc (thromboembolic) mạn tính, 
co mạch phản xạ, gây ra hiện tượng giảm tưới máu từng khu vực phổi. 
Hình 2.25. Hình ảnh mờ dạng khảm: Hình mờ dạng khảm thì thở ra trên bệnh 
THỰC HÀNH X-QUANG NGỰC: Các dấu hiệu và hình ảnh X-quang ngực
43
nhân hen. Những khu vực phổi sáng một cách bất thường ở thì thở ra có liên quan 
đến hiện tượng khí cạm. Hình mũi tên chỉ hình ảnh của khí quản ở thì thở ra.
26. Hình ảnh cành cây mọc chồi (Tree-in-bud pattern)
Trên CT ngực hình ảnh nốt nhỏ và các vệt mờ dạng cành cây ở 
trung tâm tiểu thùy tạo ra hình ảnh giống như cành cây đang mọc chồi. 
Rất nhiều bệnh lý có thể tạo ra hình ảnh này. Thường tạo ra hình ảnh 
này nhất là các bệnh lý nhiễm trùng. Đây là bệnh của các tiểu phế quản. 
Hình ảnh cành cây mọc chồi là do giãn các tiểu phế quản, các tiểu phế 
quản giãn chứa dịch tiết, mủ hay các sản phẩm viêm. Hình ảnh trên CT 
là không đặc hiệu, tuy nhiên khi kết hợp với các thông tin từ tiền sử, 
khám lâm sàng có thể cho chẩn đoán xác định. Chúng ta có thể thấy 
hình ảnh này trong lao phổi lan tràn theo đường phế quản. Hình ảnh 
cành cây mọc chồi cũng có thể thấy trong các bệnh không nhiễm khuẩn 
như: nấm Aspergillus phổi - phế quản dị ứng, bệnh xơ hóa nang, phổi 
hít, viêm tiểu phế quản tắc nghẽn, hen. 
Các dấu hiệu và hình ảnh X-quang ngực: THỰC HÀNH X-QUANG NGỰC
44
Hình 2.26. Hình ảnh cành cây mọc chồi: (A) Hình cành cây mọc chồi trên CT 
ngực bệnh nhân viêm tiểu phế quản nhiễm khuẩn: các nốt nhỏ xen kẽ các vệt mờ 
dạng cành cây, có nhiều ở vùng ngoại vi (mũi tên). (B) Hình cành cây mọc chồi 
trên CT ngực bệnh nhân xơ hóa nang cho thấy giãn phế quản, tiểu phế quản hai 
bên với hình mờ dạng cành cây mọc chồi ở ngoại vi phổi phải (mũi tên). Các hình 
mờ tạo nên từ sự ứ tích dịch tiết ở các tiểu phế quản. (C) Hình cành cây mọc chồi 
cả hai bên trên CT ngực bệnh nhân phổi hít (mũi tên). (D) Hình cành cây mọc 
chồi trên CT ngực bệnh nhân viêm tiểu phế quản toàn bộ tiểu thùy (mũi tên liền 
nét) và hình ảnh giãn phế quản (mũi tên không liền nét).