Bước đầu tìm hiểu truyện thơ Nôm Tày Phạm Tử – Ngọc Hoa

y chính là một tiêu chí hàng đầu của tác 
phẩm văn học thành văn. Trong truyện, 
không ít lần nàng Ngọc Hoa của người Tày 
đã bộc lộ suy nghĩ, tâm sự của mình qua 
những dòng thơ mà tiêu biểu nhất là đoạn 
nàng tương tư chàng Phạm Tử (từ câu 110 
đến câu 125) và đoạn nàng than khóc người 
chồng xấu số của mình (từ câu 488 đến câu 
503). Qua hai đoạn thơ này, người đọc nhận 
thấy Ngọc Hoa không chỉ đẹp ở hình thức 
mà vẻ đẹp của nàng còn toát lên trong chiều 
sâu của tâm hồn. Nàng đã yêu và đã sống 
thuỷ chung, trọn vẹn với tình yêu dù cái giá 
phải trả là cả tính mạng của mình. Phẩm 
chất đẹp đẽ của nàng xứng đáng được ngợi 
ca, trân trọng. Bởi có thêm chiều sâu tâm lí 
nên nhân vật Ngọc Hoa đã trở nên thật hơn, 
sinh động hơn, nước mắt của nàng như “từ 
trang sách thấm ra”, gây sự xúc động khôn 
nguôi trong lòng người đọc. Nàng như “từ 
trang sách bước ra cuộc đời” vậy. 
Sự sáng tạo của các tác giả người Tày còn 
thể hiện ở chỗ họ đã tiến hành đảo các chi 
tiết nhằm khắc hoạ sâu hơn tính cách và số 
phận nhân vật. Trong Phạm Tử – Ngọc Hoa, 
thân thế, hoàn cảnh bi đát của chàng Phạm 
Tử được giới thiệu ngay từ đầu đoạn 2 (từ 
câu 59 đến câu 76, trong nguyên tác chi tiết 
Phạm Quốc Tuấn Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 63(1): 18 - 22 
21 
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên  
này được lồng vào giữa truyện), đoạn Phạm 
Tử trăng trối, dặn dò Ngọc Hoa trước khi 
lìa đời lại được chuyển xuống chỗ sau khi 
Phạm Tử vào gặp Trang Vương và bị ép 
phải dùng yến tiệc đã tẩm thuốc độc (từ câu 
457 đến câu 481). Điều này thể hiện rõ ý đồ 
sáng tạo của các tác giả người Tày. Với việc 
đảo các chi tiết, họ đã khắc sâu thêm bi kịch 
mà Phạm Tử – Ngọc Hoa phải gánh chịu khi 
đối mặt với cường quyền. Qua đó, phẩm 
chất, số phận và tính cách nhân vật càng trở 
nên rõ nét hơn. 
Bên cạnh đó, việc thêm vào các chi tiết 
cũng góp phần làm rõ nhân sinh quan của 
người Tày. Với quan niệm ở hiền gặp lành, 
gieo gió gặt bão, ác giả ác báo, họ đã thêm 
vào trong tác phẩm một đoạn dài miêu tả 
việc hành hình nơi âm phủ đối với những kẻ 
sống bạc ác, táng tận lương tâm. Đó là đoạn 
khi thác xuống cõi âm, Phạm Tử – Ngọc Hoa 
được chứng kiến cảnh: Kẻ thì bị đem cho vào 
cối giã, kẻ thì bị ném lên bàn chông, kẻ thì bị 
cưa xẻ xác, kẻ bị chặt ngón tay, kẻ bị kìm 
giật lưỡi, kẻ bị ném vạc dầu, kẻ bị tên bắn, kẻ 
bị thuồng luồng ăn thịt(từ câu 700 đến câu 
715). 
Nét độc đáo trong Phạm Tử – Ngọc Hoa 
còn được thể hiện ở không khí miền núi 
đậm đặc trong tác phẩm. 
Điều này được biểu hiện trong cách mở đầu, 
kết thúc, bằng lối so sánh, ví von mang đậm 
phong cách Tày, bằng thể thơ mà các tác giả 
người Tày đã sử dụng 
Truyện thơ Phạm Tử – Ngọc Hoa được mở 
đầu bằng hai câu: 
Giảo mừa tin bioóc lạ / Nói về 
tin hoa lạ 
Gạ thâng chuyện bioóc lương/ Kể đến 
truyện hoa vàng 
Theo các nhà nghiên cứu, “hoa lạ, hoa 
vàng” ở đây chính là hoa “vặc viền” – một 
loài hoa tồn tại trong trí tưởng tưởng của 
người Tày. Bông hoa này nở trên vách núi 
vào mùa xuân. Mỗi khi hoa nở thường có 
từng đàn ong bướm bay lượn xung quanh 
làm nên những đám mây ong. Nhưng khi 
con người lên đến nơi thì bông hoa đã biến 
mất. Đó cũng chính là biểu tượng cho vẻ 
đẹp của tâm hồn Tày. Một vẻ đẹp mà người 
ta chỉ có thể cảm nhận chứ không thể quan 
sát bằng trực giác. Người miền núi mộc 
mạc, chân thành song tâm hồn của họ luôn 
tiềm ẩn những nét đẹp đáng quý, đáng trân 
trọng. Cách mở đầu câu truyện như vậy đã 
hé lộ cá tính sáng tạo của tác giả khi xây 
dựng các hình tượng nhân vật chính diện 
trong tác phẩm. Phạm Tử – Ngọc Hoa chính 
là những bông hoa “vặc viền” của núi rừng. 
Họ là biểu trưng, là sự kết kinh những vẻ 
đẹp của con người Tày, dân tộc Tày. Đó là 
sự son sắt, thuỷ chung trong tình yêu, là 
sự hiếu kính đối với cha mẹ, là sự bất 
khuất trước cường quyền... 
Không khí miền núi còn được tạo nên bởi 
ngôn từ tác giả sử dụng trong tác phẩm. 
Theo thống kê của chúng tôi, không ít lần 
những từ “mường”, “mường bản”, “bản 
hương”, “bản làng” được xuất hiện qua 
những dòng thơ. Đa số các truyện thơ Nôm 
Tày có cơ sở hiện thực từ xã hội người Tày. 
Chỉ có một số rất ít các tác phẩm có nguồn 
gốc từ truyện thơ Nôm Kinh, song ngay cả ở 
mảng văn học này thì các tác giả người Tày 
vẫn chứng tỏ sự sáng tạo của họ khi lồng 
vào nguyên tác của người Kinh không gian 
miền núi. Đọc Phạm Tử – Ngọc Hoa, đôi 
khi người ta quên mất nguyên tác chính bởi 
không gian miền núi trong tác phẩm. Đây 
chính là một thành công quan trọng của các 
trí thức bản tộc người Tày khi nhuận sắc tác 
phẩm của người Kinh. 
Lối so sánh, ví von cũng góp phần tạo nên 
không khí miền núi cho tác phẩm Phạm Tử 
– Ngọc Hoa. Những hình ảnh so sánh, ví 
von được các tác giả sử dụng mang đậm 
phong cách Tày. Đó cũng chính là lời ăn, 
tiếng nói của người Tày đã từng được phản 
ánh vào trong ca dao, tục ngữ, thành ngữ, 
trong các bài dân ca của dân tộc họ. 
Chẳng hạn khi nói về nhan sắc của nàng 
Ngọc Hoa thì đó là vẻ đẹp được so sánh với 
sao trời, với bông hoa hay tiên trên thượng 
giớiLối ví von so sánh này còn được thể 
hiện bằng những liên tuởng độc đáo với 
Phạm Quốc Tuấn Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 63(1): 18 - 22 
22 
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên  
những hình ảnh, cách nói của người dân tộc 
thiểu số: 
Câu 97: Thất sí thánh nhằng piến vần 
ngù/ Thánh thất thế còn biến ra rắn 
Câu227: Như tấu hăn mác tém chang đông/ 
Như rùa thấy quả “tém” trong rừng 
Câu 434: Tảng rừ tua nổc nhùng dà ảnh/ 
Khác chi con chim công xoè cánh 
Câu 447: Giờ nảy là thin phya đé xáy/ 
Giờ này như núi đá đè trứng 
Lối so sánh, ví von như vậy có mặt thường 
xuyên trong tác phẩm. Bên cạnh những yếu 
tố khác, thủ pháp nghệ thuật này đã góp 
phần tạo nên một không khí miền núi riêng 
biệt cho tác phẩm Phạm Tử – Ngọc Hoa. 
 Kết thúc tác phẩm là chi tiết nói về 
ước mơ và hi vọng về một xã hội thái bình 
thịnh trị theo nhân sinh quan của người Tày. 
Đây cũng là một chi tiết không có trong tác 
phẩm của người Kinh. Điều này thêm một 
lần nữa khẳng định sự khác biệt và tài năng 
sáng tạo của các tác giả người Tày. 
Được cải tử hoàn sinh, Phạm Tử lên ngôi 
thiên tử rồi phong Ngọc Hoa làm hoàng hậu. 
Tình yêu trải qua bao gian khổ đắng cay của 
họ đã được đền đáp. Dưới sự trị vì của nhà 
vua mới và hoàng hậu Ngọc Hoa, thiên hạ 
thái bình, nhà nhà no ấm: 
Thiên hạ gần phân vân phú túc/ Thiên hạ 
khắp nơi nơi phú túc 
Bấu mì răng lẳc cướp nhiễu nhương/ Không 
còn đâu trộm cắp nhiễu nhương 
Dân thái bình tứ phương sung sưởng/ Dân 
thái bình bốn phương sung sướng 
Đảy mùa màng thịnh vượng đa đa/ Được 
mùa màng thịnh vượng đa đa 
Phú quý thêm vinh hoa song toàn/ Phú quý 
thêm vinh hoa song toàn 
Tu rườn đảy vạn vạn ninh khang/ Nhà cửa 
được muôn vàn ninh khang 
Dân thiên hạ bình an khoái lạc/ Dân thiên 
hạ bình an khoái lạc 
Bấu mì răng sấc dảc nhiễu nhương/ Không 
còn gì giặc giã nhiễu nhương 
Quốc chính dân tứ phương thái bình/ Quốc 
chính dân tứ phương thái bình 
Có thể thấy rằng, truyện thơ Nôm Tày Phạm 
Tử – Ngọc Hoa mang nhiều giá trị về nội 
dung và nghệ thuật đặc sắc. Về cốt truyện 
cơ bản giống với truyện thơ Nôm của người 
Kinh song khác nhau về hình thức thể hiện. 
Về thể thơ, truyện thơ Nôm Phạm Tải – 
Ngọc Hoa của người Kinh sử dụng thể thơ 
lục bát còn truyện thơ Nôm Tày Phạm Tử – 
Ngọc Hoa lại dùng thể thơ thất ngôn trường 
thiên và được viết bằng chữ Nôm Tày. 
Thêm vào đó, bản sắc văn hoá Tày thể hiện 
khá rõ nét trong tác phẩm. Có thể nói, trong 
quá trình nhuận sắc tác phẩm của người 
Kinh, các trí thức bản tộc người Tày đã thực 
sự làm công việc của người nghệ sĩ ngôn từ. 
Để từ đó, các tác phẩm văn học của người 
Kinh đã chuyển hoá vào văn học Tày và 
mang một phong cách riêng biệt. Tạo cho nó 
một chỗ đứng nhất định trong nền văn học 
dân tộc Việt Nam. Làm phong phú thêm cho 
văn học dân tộc. Tác phẩm Phạm Tử – Ngọc 
Hoa nói riêng và các truyện thơ Nôm Tày có 
cùng cốt truyện với truyện thơ Nôm Kinh 
nói chung cần tiếp tục đi sâu nghiên cứu, 
tìm hiểu và chắc chắn hứa hẹn nhiều điều 
thú vị. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Triều Ân (1994), Truyện thơ Nôm Tày – Tập 
1, Nxb Văn hoá dân tộc, Hà Nội. 
2. Triều Ân (2003), Ba áng thơ Nôm Tày và thể 
loại, Nxb Văn học – Trung tâm nghiên cứu quốc 
học, Hà Nội. 
3. Triều Ân (2003), Chữ Nôm Tày và thể loại 
truyện thơ, Nxb Văn học – Trung tâm nghiên 
cứu quốc học, Hà Nội. 
4. Lê Trường Phát (1997) Đặc điểm thi pháp 
truyện thơ các dân tộc thiểu số – Bản đánh máy 
của tác giả. 
5.Trần Đình Sử (1999), Mấy vấn đề thi pháp văn 
học trung đại Việt Nam, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 
6. Vũ Anh Tuấn (2004), Truyện thơ Tày – nguồn 
gốc, quá trình phát triển và thi pháp thể loại, 
Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội. 
SUMMARY 
A RESEARCH ON THE STORY WRITTEN IN VERSES 
Phạm Quốc Tuấn Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 63(1): 18 - 22 
23 
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên  
OF TAY PEOPLE PHAM TU- NGOC HOA 
Pham Quoc Tuan
2
College of Education – Thai Nguyen University 
Among sixty stories written in verse in Nom Tày (Chinese-transcribed language of Tày ethnic 
group), there are some with the same plot as stories written in verse in Nom Kinh. One of them is 
Phạm Tử - Ngọc Hoa. Polishing the poem from Kinh ethnic group, Tày people had their 
distinctive mark, expressing a unique creation. That makes the poem a special status in our 
traditional literature treasure. Particularly, Tày culture’s characters were shown distinctly in Phạm 
Tử - Ngọc Hoa. It can be said that the Phạm Tử - Ngọc Hoa of Kinh people was changed through 
the creativity of Tày ethnic group. Studying the poem Phạm Tử - Ngọc Hoa gives us a 
comprehensive view of Nom stories written in verse of both Kinh and Tày ethnic groups. 
Key words: Phạm Tử – Ngọc Hoa, Nôm Tày, Tay people, s culture, sameplot, story written in verses 
2
 Tel: 0988.508.007E-mail: tuantnsp@yahoo.com