Bài giảng Vàng da sơ sinh - Trần Thị Hoài Thu

TS.BS TRẦN THỊ HOÀI THU 
Bộ môn Nhi- ĐH Y Khoa PNT 
Khoa sơ sinh- BVNĐ1 
1.  Trình bày được sơ đồ chuyển hóa bilirubin ở trẻ sơ sinh 
2.  Kể được các dấu hiệu trẻ vàng da nặng. 
3.  XỬ TRÍ ĐƯỢC TRƯỜNG HỢP VÀNG DA SƠ SINH. 
4.  HƯỚNG DẪN ĐƯỢC CÁCH CS TRẺ BỊ VÀNG DA 
5.  Nêu các biện pháp phòng ngừa vàng da nhân. 
September 20, 2017 2 
Vàng da là do sự tăng nồng độ bilirubin trong máu: 
Ở trẻ sơ sinh: bilirubin >85 µmol/l à biểu hiện vàng 
da 
Quy đổi đơn vị đo Bilirubin 
µmol/l = 17 x mg/dl 
September 20, 2017 3 
CHUYỂN 
HÓA 
BILIRUBIN 
TRONG 
CƠ 
THỂ 
Heme 
Biliverdin 
HC 
Bilirubin GT (90%) 
+ Albumin 
TUẦN HOÀN 
 Bilirubin TT 
Bilirubin TT 
β-glucuronidase 
Chu trình gan 
ruột 
Stercobilinogen 
90% Urobilinogen 
10% 
Heme	oxydase 
Biliverdin	reductase 
Glucuronyl transferase 
Ligandin 
September 20, 2017 
4 
1.  VDLS 
2.  VD tăng Bilirubin gián tiếp 
3.  VD tăng Bilirubin trực tiếp 
4.  VD kéo dài 
September 20, 2017 5 
1.  Thường xuất hiện vào ngày thứ 3 sau sanh, 	
2.  Vàng da nhẹ (ngực, bụng), không kèm gan lách to.	
3.  Tự khỏi sau 1 tuần đối với trẻ đủ tháng và 2 tuần 
đối với trẻ non tháng.	
4.  Bú tốt, khỏe mạnh không dấu hiệu bệnh lý.	
5.  Bilirubin trong máu thường < 12-15mg% 
September 20, 2017 6 
1.  Tăng sản xuất bilirubin do đời sống HC ngắn.	
2.  Gan làm việc chưa hiệu quả.	
3.  Tăng chu trình ruột gan do thiếu vi khuẩn 
đường ruột, pH kiềm tại ruột và sự hiện diện của 
β-glucuronidase.	
September 20, 2017 7 
1.  Xuất hiện sớm 24 – 48 giờ đầu sau sanh. 
2.  Vàng da sậm đến bàn tay bàn chân. 
3.  Vàng da ở trẻ bệnh / sanh non. 
4.  Bilirubin gián tiếp > 20mg/dl (340umol/l). 
5.  Tăng Bilirubin nhanh > 5mg/dl/ngày (85umol/l/ngày). 
September 20, 2017 8 
Bất đồng hệ ABO: thường gặp nhất 
ü Xảy ra ở mẹ có nhóm máu O, con nhóm A hoặc B. 
ü Không phải tất cả các trường hợp bất đồng ABO 
đều xảy ra tán huyết.	
ü 20% các thai kỳ có bất đồng nhóm máu ABO. 
September 20, 2017 9 
September 20, 2017 10 
Trẻ đủ tháng: >= 14 ngày tuổi 
Trẻ non tháng: >=21 ngày tuổi 
September 20, 2017 11 
Cần cho trẻ nhập viện để tầm soát nguyên nhân 
LS và CLS cần thiết: 
1.  Màu sắc phân và nước tiểu 
2.  Đo Conjugated Bilirubin (Bil TT) 
3.  Tầm soát: thiếu men G6PD (nam) và suy giáp bẩm sinh 
1.  Hỏi ngày tuổi bắt đầu xuất hiện vàng da. 
2.  Khám vàng da đến đâu, tìm dấu vàng da bàn tay bàn 
chân. 
3.  Tìm dấu hiệu SỚM của vàng da nhân. 
4.  Xác định trẻ cần điều trị vàng da ngay hay chỉ cần theo 
dõi ? 
5.  XN cần làm / trẻ VD nặng: Bilirubin, CTM, Hct, nhóm 
máu mẹ con (ABO, Rh), Coomb’s Test, CRP, G6PD 
September 20, 2017 12 
Copyright 2010 Clinical Guideline of Neonatal jaundice. 
1. Tầm soát YTNC ngay sau sanh 
2. Nên tầm soát dấu hiệu vàng da /72h tuổi. 
Khám TẦM SOÁT vàng da: 
1. Bộc lộ toàn thân trẻ 
2. Nơi khám đủ ánh sáng ( tốt nhất ASMT) 
September 20, 2017 13 
1.  Tuổi thai <=38 tuần 
2.  Có anh/chị đã bị vàng da phải điều trị 
3.  Vàng da xuất hiện trước 24h tuổi. 
4.  Có bệnh lý đi kèm	
Copyright 2010 Clinical Guideline of Neonatal jaundice. September 20, 2017 14 
 (1) 6 mg/dl (100umol/l) 
 (2) 9 mg/dl (150umol/l) 
 (3) 12 mg/dl (200umol/l) 
 (4) 15 mg/dl (250umol/l) 
 (5) > 15 mg/dl (>250umol/l) 
September 20, 2017 15 
September 20, 2017 16 
Copyright 2010 Clinical Guideline of Neonatal jaundice. 
1.   Chiếu đèn 
2.   Thay máu 
September 20, 2017 17 
Mọi chỉ định điều trị 
đều phải dựa vào 
BILIRUBIN MÁU 
PHƠI NẮNG không điều trị 
được vàng da 
17-09-20 
(WHO- 2013) 
Copyright 2012 Clinical Guideline of Neonatal jaundice. 
17-09-20 
Copyright 2010 Clinical Guideline of Neonatal jaundice. 
Hướng dẫn tiếp cận trẻ vàng da đối với trẻ >38 
tuần tuổi	
(mg/dl=0.0585.micromol/litre) 
September 20, 2017 20 
Copyright 2010 Clinical Guideline of Neonatal jaundice. September 20, 2017 21 
CƠ 
CHẾ 
TÁC 
DỤNG 
CỦA 
ÁNH 
SÁNG 
Bili trong mô mỡ dưới da 
Sp phân hủy của Bili 
do qt quang oxy hóa 
Đồng phân cấu 
hình của Bili 
Đồng phân cấu 
trúc của Bili 
Thải qua đường mật xuống phân. Thải qua đường niệu 
N G U Ồ N S Á N G 
September 20, 2017 22 
HIỆU QUẢ CHIẾU 
ĐÈN 
BƯỚC SÓNG: 420 – 480nm 
AS xanh > AS trắng 
KHOẢNG CÁCH từ 
đèn đến BN: 30 – 40cm 
CHẤT LƯỢNG ÁNH SÁNG 
Bóng thay mỗi 2000 giờ 
(# 3 tháng) 
DIỆN TÍCH TIẾP XÚC DA: 
2 dàn đèn > 1 dàn đèn 
LIỀU LƯỢNG ÁNH SÁNG 
Liên tục > gián đoạn September 20, 2017 23 
Copyright 2010 Clinical Guideline of Neonatal jaundice. 
1.  Bilirubin máu dưới ngưỡng chiếu đèn 17- 50 micromol/
litre 
2.  Cần đo lại Bilirubin máu sau 12–18 giờ sau khi ngưng 
chiếu đèn ??? 
Barak M, Berger I, Dollberg S et al. (2009) 
17-09-20 
Copyright 2010 Clinical Guideline of Neonatal jaundice. 
1. Đèn 1 mặt: 
²  Chỉ định theo ngưỡng chiếu đèn (bảng) 
2. Đèn 2 mặt: 
²  Vàng da nặng 
²  Trong khi chờ đợi thay máu 
²  Bilirubin gần ngưỡng thay máu 3mg% 
September 20, 2017 25 
September 20, 2017 26 
1.  Che kín mắt khi chiếu đèn. 
2.  Theo dõi nhiệt độ trẻ . 
3.  Thay đổi tư thế trẻ. 
4.  Tăng nhu cầu nước mỗi ngày cho trẻ 15-20% 
17-09-20 
Copyright 2010 Clinical Guideline of Neonatal jaundice. September 20, 2017 28 
Nhóm máu thay: 
- Bất đồng ABO: nhóm O. 
- Bất đồng Rhesus: Rh âm, 
nhóm máu ABO cùng nhóm 
máu con. 
September 20, 2017 29 
September 20, 2017 30 
Nhi khoa: 
1.  Phát hiện sớm các triệu chứng nguy cơ để điều trị kịp thời	
2.  Cần nhập viện sớm và có thái độ xử trí tích cực đối với các 
trường hợp vàng da tăng bilirubin gián tiếp nặng và vàng da 
tăng bilirubin trực tiếp. 
September 20, 2017 31 
Sản khoa: 
1. Quản lý thai tốt: khuyến khích thai phụ khám thai định kỳ để 
sớm phát hiện và điều trị các bệnh lý của mẹ và thai có thể làm 
tăng nguy cơ vàng da sau sanh như: nhiễm trùng, dọa sanh non, 
bất đồng nhóm máu mẹ con, tiểu đường	
2. Giáo dục bà mẹ thực hiện tốt vệ sinh thai nghén nhằm phòng 
ngừa các bệnh lý nhiễm trùng.	
3. Cung cấp kiến thức y tế cơ bản về cách chăm sóc trẻ sơ sinh 
cho bà mẹ	
September 20, 2017 32 
1.  Không nằm buống tối, 	
2.  Phơi nắng hàng ngày để quan sát màu da trẻ dưới ánh sáng 
mặt trời	
3.  Mang đến khám ngay khi thấy da trẻ có màu vàng	
4.  Cho bú mẹ nhiều lần hơn	
5.  Tái khám mỗi ngày cho đến khi hết vàng da trong tuần đầu.	
6.  Theo dõi tiến triển của màu da & các dấu hiệu bệnh nặng	
September 20, 2017 33 
Bé gái 5 ngày tuổi, sanh thường đủ tháng,CNLS 2,8kg, khóc ngay, 
bú mẹ. LDNV: vàng da 
Khám: Tỉnh, CN 2,7 kg, Nhịp thở 44l/p Nhịp tim 130l/p, T=37C, 
vàng da đến bàn chân, rốn khô chưa rụng. Mẹ máu O+, con A+ 
Phân loại theo IMCI ở bệnh nhân này: 
a.  Vàng da sinh lý. 
b.  Vàng da do tán huyết 
c.  Vàng da do bất đồng nhóm máu ABO mẹ con. 
d.  Vàng da nặng. 
September 20, 2017 34 
Bé gái 5 ngày tuổi, sanh thường đủ tháng,CNLS 2,8kg, khóc ngay, 
bú mẹ. LDNV: vàng da 
Khám: Tỉnh, CN 2,7 kg, Nhịp thở 44l/p Nhịp tim 130l/p, T=37C, 
vàng da đến bàn chân, rốn khô chưa rụng. Mẹ máu O+, con A+ 
Phân loại theo IMCI ở bệnh nhân này: 
a.  Vàng da sinh lý. 
b.  Vàng da do tán huyết 
c.  Vàng da do bất đồng nhóm máu ABO mẹ con. 
d.  Vàng da nặng. 
September 20, 2017 35 
Xử trí cần làm cho trẻ này: 
a.  Cho nhập viện, chiếu đèn ngay . 
b.  Cho nhập viện, làm XN Bilirubin, chờ kết quả quyết định 
c.  Có thể cho về hẹn tái khám sau 1 ngày 
d.  Cho nhập viện chiếu đèn 2 mặt ngay, làm XN bilirubin, nhóm 
máu. 
e.  Cho nhập viện chiếu đèn 1 mặt ngay, làm XN bilirubin, nhóm 
máu 
September 20, 2017 36 
Xử trí cần làm cho trẻ này: 
a.  Cho nhập viện, chiếu đèn ngay . 
b.  Cho nhập viện, làm XN Bilirubin, chờ kết quả quyết định 
c.  Có thể cho về hẹn tái khám sau 1 ngày 
d.  Cho nhập viện chiếu đèn 2 mặt ngay, làm XN bilirubin, nhóm 
máu. 
e.  Cho nhập viện chiếu đèn 1 mặt ngay, làm XN bilirubin, nhóm 
máu 
September 20, 2017 37 
 Bé trai, sanh thường , đủ tháng, sanh tại BV A, CNLS 3700gr 
Sau sanh phát hiện vàng da lúc 17h tuổi, vàng da đến lòng bàn 
chân. Bé tỉnh, bú tốt, ko sốt, tiêu phân su ngay sau sanh. 
Xử trí cần làm ??????? 
17-09-20 
CLS tuyến trước: 
Bilirubin: TP 525mmol/l (30,8mg%) 
 GT 505mmol/l 
 TT 20mmol/l 
CTM: trong giới hạn bình thường 
Nhóm máu : Mẹ O+, con A+ 
Xử trí?????	
17-09-20 
17-09-20 
(WHO- 2013) 
Copyright 2010 Clinical Guideline of Neonatal jaundice. 
Hướng dẫn tiếp cận trẻ vàng da đối với trẻ >38 
tuần tuổi	
(mg/dl=0.0585.micromol/litre) 
September 20, 2017 41 
 Bé gái 4 ngày tuổi, sanh thường đủ tháng,CNLS 3200gr, khóc 
ngay, bú mẹ hoàn toàn, bú tốt. Đến khám vì vàng da. 
Khám: Tỉnh, CN 3150gr, T=37C, thở 44l/p ko co lõm , tim đều 
130l/p, vàng da đến cẳng chân, bụng mềm, rốn khô 
Xử trí ??????? 
17-09-20 
The end. 
September 20, 2017 43