Bài giảng Turbo Pascal - Cấu trúc chương trình

12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 1 
CẤU TRÚC CHƢƠNG TRÌNH 
Cấu trúc chung 
Các thành phần của chƣơng trình 
Ví dụ chƣơng trình đơn giản 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 2 
A. Nục đích yêu cầu 
 Học sinh nắm đƣợc : 
 Cấu trúc của một chƣơng trình Turbo Pascal 
 Các kiến thức cơ bản về kiểu dữ liệu, phép toán, 
biểu thức, câu lệnh gán, tổ chức vào/ra đơn giản; 
 Cách thực hiện chƣơng trình trong môi trƣờng 
pascal. 
 Học sinh biết cách vận dụng kiến thức để viết 
một số chƣơng trình đơn giản. 
 Giúp học sinh hiểu hơn về môn học, biết đƣợc 
lợi ích và cái hay của môn học, từ đó thêm yêu 
thích và hứng thú với môn học. 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 3 
B. Phƣơng pháp, phƣơng tiện 
1. Phƣơng pháp 
 Kết hợp các phƣơng pháp giảng dạy nhƣ 
thuyết trình, vấn đáp… 
 Kết hợp kiến thức trong giáo trình và một số ví 
dụ nhỏ trên máy. 
2. Phƣơng tiện 
 Giáo án điện tử 
 Máy chiếu 
 Sách giáo khoa lớp 11. 
 Sách tham khảo ( nếu có 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 4 
C. Tiến trình lên lớp và 
 nội dung bài giảng 
C.1. Ổn định lớp 
C.2. Kiểm tra bài cũ 
C.3. Nội dung bài 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 5 
C.2.Kiểm tra bài cũ 
Câu hỏi: 
• Cả lớp cho cô biết bài trƣớc chúng ta 
học về vấn đề gì? 
• Tại sao ngƣời ta phải xây dựng các 
ngôn ngữ lập trình bậc cao? 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 6 
Hƣớng dẫn trả lời 
Trả lời: 
• Bài trƣớc chúng ta học về các thành phần của 
ngôn ngữ lập trình (pascal) 
• Ngƣời ta phải xây dựng các ngôn ngữ lập 
trình bậc cao vì nó có tác dụng rất quan trọng, 
nó giúp ích rất nhiều trong cuộc sống thực tế, 
hầu hết các ứng dụng chúng ta sử dụng trong 
máy tính đều phải dùng các ngôn ngữ bậc cao 
để soạn ra chúng. 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 7 
Đặt vấn đề 
 Khi viết một bài văn, chúng ta cúng phải có đầy đủ 3 
phần rõ rệt và đó là qui định chung không đƣợc vi 
pham nó 
• mở bài 
• thân bài 
• kết bài 
 Tƣơng tự nhƣ vậy khi viết một chƣơng trình (lập 
trình),cũng có cấu trúc riêng của nó. Trong lập trình 
cấu trúc rất quan trọng, thiếu nó chúng ta không hiểu 
đƣợc chƣơng trình và chƣơng trình còn bị lỗi. 
 Để hiểu rõ, bây giờ cô trò mình sẽ đi tìm hiểu rõ về 
cấu trúc một chƣơng trình. 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 8 
C.3. Nội dung bài giảng 
I. Cấu trúc chung 
II. Các thành phần của cấu trúc 
III. Một số ví dụ đơn giản 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 9 
I. Cấu trúc chung 
 [] 
 Trong đó: 
 Phần khai báo có thể có hoặc không 
 Phần thân bắt buộc phải có 
 Chú ý 
• Phần trong dấu bắt buộc có 
• Phần trong dấu [ và ] có thể có hoặ không 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 10 
II. Các thành phần của cấu trúc 
II.1.Phần khai báo 
 II.1.1.Khai báo tên chƣơng trình 
 II.1.2.Khai báo thƣ viện 
 II.1.3.Khai báo hằng 
 II.1.4.Khai báo biến 
II.2. Thân chƣơng trình 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 11 
II.1.1 Khai báo tên 
 chƣơng trình 
 Phần này có thể có hoặc không 
 Với Pascal, nếu có, phần khai báo bắt bằng từ 
khóa program, tiếp đến là tên chƣơng trình. 
 Program ; 
 Trong đó tên chương trình là tên do ngƣời lập 
trình đặt theo đúng quy định về tên. 
 Ví dụ 
 Program sap_xep; 
 Program lop_11_a; 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 12 
II.1.2 Khai báo thƣ viện 
 Mỗi ngôn ngữ lập trình có một số thƣ 
viện đƣợc lập trình sẵn cho ta sử dụng. 
Khai báo thƣ viện để sử dụng các 
chƣơng trình đó nhƣ sau : 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 13 
a. Trong pascal 
 Uses ; 
 Ví dụ 
 Uses crt; 
- Muốn dùng lệnh xóa màn hình clrscr thì 
phải có khai báo crt 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 14 
b. Trong C++ 
 #include 
Ví dụ 
 #include 
 #include <conio.h 
- Sau khi khai báo thƣ viện conio.h ta 
dùng lệnh clrscr 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 15 
II.1.3 Khai báo hằng 
 Nhiều giá trị đƣợc dùng trong chƣơng 
trình nhiều lần mà nó không thay đổi, 
chính là hằng. Trƣớc khi sử dụng nó, ta 
phải khai báo. 
 Trong mỗi ngôn ngữ lập trình khác nhau 
có thể có cách khai báo hằng số khác 
nhau 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 16 
a. Trong pascal 
-Khai báo trong Pascal dạng : sau từ khóa 
CONST có thể có nhiều dòng dạng: 
 = ; 
Ví dụ 
 CONST PI = 3,14; 
 MaxY = 100 
 MinA = 10 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 17 
b. Trong C++ 
 - khai báo trong C++ sau từ khóa CONST phải 
có kiểu hằng, tên hằng, giá trị nhƣ sau: 
 CONST = 
 Ví dụ 
 Const int MaxN = 1000; 
 Const float PI = 3.1416; 
 Const char* KQ = ”ketqua:”; 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 18 
II.1.4 Khai báo biến 
 Tất cả các biến dùng trong chƣơng trình 
đều phải đƣợc đặt tên và khai báo để 
chƣơng trình dịch biết để lƣu trữ và xử 
lý. 
 Tại mỗi thời điểm thực hiện chƣơng 
trình, biến chỉ nhận một giá trị. 
 Ví dụ: ax + b = 0 thì a, b, x là các biến 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 19 
a. Trong pascal 
VAR : ; 
- Sau VAR cũng có thể khai báo nhiều 
danh sách biến khác nhau. 
Ví dụ: Var a,b,c : integer; 
 Hoten : string 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 20 
b.Trong C++ 
 ; 
Ví dụ: int a,b,c; 
 Char hoten; 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 21 
Chú ý 
Với: 
 - danh sách biến là một hoặc nhiều tên 
biến, các tên cách nhau bởi dấu phẩy. 
 - kiểu dữ liệu là một trong các kiểu dữ 
liệu chuẩn của TP hoặc C++ 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 22 
Câu hỏi nhỏ (hằng – biến) 
Hỏi: 
 - Trong một chƣơng trình Pascal, nếu có 
cả khai báo hằng và khai báo biến thì 
khai báo nào đƣợc viết trƣớc ? 
- Trả lời : Khai báo hằng. 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 23 
II.2. Thân chƣơng trình 
 Dãy lệnh trong pham vi đƣợc xác 
định bởi cặp dấu hiệu mở đầu và kết 
thúc tạo thành thân chƣơng trình. 
 Trong Pascal 
Cấu trúc : 
 BEGIN{tên dành riêng bắt đầu} 
 []; 
 END.{tên dành riêng kết thúc} 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 24 
Chú ý 
- Phần thân chƣơng trình chứa toàn bộ nội 
dung của chƣơng trình. 
- Mỗi câu lệnh phải đƣợc kết thúc bởi dấu 
chấm phẩy. 
- Sau END kết thúc toàn bộ chƣơng trình, 
phải có dấu chấm. Đây là lệnh duy nhất 
đƣợc kết 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 25 
III. Ví dụ chƣơng trình đơn giản 
III.1.Ví dụ 1 
III.2.Ví dụ 2 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 26 
III.1. Ví dụ 1 
 Chƣơng trình sau thực hiện việc đƣa ra 
màn hình thông báo: 
 “Xin chao cac ban! 
 Chuc cac ban hoc tot!” 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 27 
Chƣơng trình 
 a.Ngôn ngữ Pascal 
 Program vi_du_1; 
 Uses crt; 
 BEGIN 
 Clrscr; 
 Write(„ Xin chao cac 
 ban ! „); 
 Writeln(„Chuc cac 
ban hoc tot ‟); 
 END. 
 b.Ngôn ngữ C++ 
 #include 
 Void main() 
 { 
 Printf (“xin chao cac 
 ban!”); 
 } 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 28 
Hãy chỉ ra các thành phần của 
chƣơng trình 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 29 
Trả lời 
 Pascal 
 Phần tên gồm từ khoá 
Program và tên chƣơng 
trình là vi_du_1 
 Phần khai báo thƣ 
viện crt; 
 Phần khai báo biến và 
hằng không có. 
 Phần thân chƣơng 
trình gồm 3 câu lệnh là 
lệnh xoá màn hình và lời 
gọi thủ tục write, writeln; 
 C++ 
 Phần khai báo chỉ có 
một câu lệnh include 
khai báo thƣ viện 
stdio.h. 
 Phần thân chƣơng trình 
chỉ có một câu lệnh 
printf đƣa thông báo ra 
màn hình. 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 30 
III.2.Ví dụ 2 
 Cho chƣơng trình 
 Begin 
 Writeln(„xin cao cac ban!‟); 
 Writeln(„Moi cac ban lam quen voi 
 pascal‟); 
 End. 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 31 
Hỏi 
 Chƣơng trình đƣợc viết theo ngôn 
ngữ nào?Thành phần của chƣơng trình? 
In ra màn hình cái gì? 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 32 
Trả lời 
- Chƣơng trình đƣợc viết theo ngôn ngữ 
Pascal. 
- Thành phần của chƣơng trình: không có 
phần khai báo, chỉ có phần thân là hai 
câu lệnh đƣa ra hai thông báo. 
-In ra màn hình hai thông báo: 
 Xin chao cac ban! 
 Moi cac ban lam quen voi pascal 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 33 
D. Củng cố bài 
 Qua bài học chúng ta đã biết 
• Cấu trúc của một chƣơng trình gồm những 
phần nào 
• Biết đƣợc một số loại dữ liệu chuẩn của TP 
• Cách khai báo tên chƣơng trình, khai báo 
hằng,khai báo thƣ viên. 
 Chúng ta cần nắm vững các thành phần đó để 
áp dụng vào làm bài tập trong những tiết sau. 
12/11/2011 Mạc Thị Mai_K56A_CNTT_ĐHSPHN 34 
E. Bài tập về nhà 
1. Viết chƣơng trình TP hiển thị ra màn 
hình 3 dòng thông báo : 
 Xin chao! 
 Cac ban dang lam bai tap a? 
 Cac ban thay hoc tin hoc co thu vi 
khong? 
2. Viết một số cách khai báo các kiểu dữ 
liệu chuẩn đã đƣợc học