Bài giảng Triệu chứng học thận niệu - Nguyễn Trần Quốc Việt (Phần 1)

TRIỆU CHỨNG HỌC THẬN NIỆU 
BS.Nguyễn Trần Quốc Việt 
NỘI DUNG 
PHÙ 
THIỂU NIỆU – VÔ NIỆU 
HỘI CHỨNG TĂNG UREA HUYẾT 
CÂU HỎI ĐẶT RA ??? 
Khám hệ thống thận – tiết niệu là khám cụ thể cái gì???? 
Khám nhằm đánh giá hệ thống thận-tiết niệu không phải chỉ có việc tập trung vào khám bụng, chạm thận, cầu bàng quang. 
Khám thận-tiết niệu: Khám từ đầu đến chân !!! 
Đặc biệt trong khám hệ thống thận tiết niệu: Phải đánh giá nước tiểu của bệnh nhân (số lượng và tính chất) 
ĐÁNH GIÁ BỆNH NHÂN PHÙ 
Mục tiêu: 
Nắm được sinh lí bệnh cơ bản của triệu chứng phù. 
Phân loại được triệu chứng phù. 
Biết trình tự chẩn đoán phù toàn thân. 
Biện luận được một tình huống phù toàn thân trên lâm sàng. 
SINH LÍ BỆNH CƠ BẢN CỦA HIỆN TƯỢNG PHÙ TOÀN THÂN VÀ PHÙ KHU TRÚ 
PHÂN LOẠI TRIỆU CHỨNG PHÙ 
PHÙ 
PHÙ KHU TRÚ 
PHÙ TOÀN THÂN 
GIẢM ALBUMIN MÁU 
QUÁ TẢI THỂ TÍCH TUẦN HOÀN 
CƠ CHẾ KHÁC 
HỎI BỆNH 
Vị trí của phù và diễn tiến của phù 
Diễn tiến cân nặng của bệnh nhân 
Đáp ứng của phù với điều trị ban đầu (nếu có). Chú ý việc sử dụng thuốc lợi tiểu 
Biến thiên của lượng nước tiểu 
PHÂN LOẠI TRIỆU CHỨNG PHÙ 
PHÙ 
PHÙ KHU TRÚ 
PHÙ TOÀN THÂN 
GIẢM ALBUMIN MÁU 
QUÁ TẢI THỂ TÍCH TUẦN HOÀN 
CƠ CHẾ KHÁC 
ƯU TIÊN 
Việc phân biệt phù khu trú và phù toàn thân đôi khi không hề dễ dàng trên lâm sàng 
Một số trường hợp cả hai cơ chế đồng thời tồn tại 
CƠ CHẾ PHÙ KHU TRÚ 
Tăng tính thấm mao mạch: 
(1) hóa chất trung gian do viêm 
(2) tăng áp lực tĩnh mạch tại chỗ 
(3) qua trung gian thần kinh 
Tắc mạch bạch huyết. 
Tích tụ dịch tại mô mỡ. 
LƯU ĐỒ CHẨN ĐOÁN BỆNH NHÂN PHÙ MỘT CHÂN 
LƯU ĐỒ CHẨN ĐOÁN BỆNH NHÂN PHÙ HAI CHÂN 
PHÙ TOÀN THÂN 
Quá tải thể tích tuần hoàn 
Giảm nồng độ albumin máu 
Cơ chế toàn thân khác (ví dụ: suy giáp) 
QUÁ TẢI THỂ TÍCH TUẦN HOÀN 
QUÁ TẢI THỂ TÍCH TUẦN HOÀN 
QUÁ TẢI THỂ TÍCH TUẦN HOÀN 
TĂNG TIỀN TẢI THẬT SỰ 
GIẢM KHẢ NĂNG BƠM MÁU CỦA CƠ TIM 
MẤT CÂN BẰNG XUẤT NHẬP THEO HƯỚNG NHẬP > XUẤT 
GIẢM ĐỘ LỌC CẦU THẬN 
BỆNH NHÂN KHÔNG TUÂN THỦ ĐIỀU TRỊ 
GIẢM NỒNG ĐỘ ALBUMIN HUYẾT THANH 
Giảm albumin huyết thanh 
Giảm nguyên liệu SX 
Giảm khả năng SX 
Tăng mất albumin 
Suy dinh dưỡng nặng 
Xơ gan mất bù 
Hội chứng thận hư 
Hội chứng thận hư 
Bảng điểm SGA để đánh giá suy dinh dưỡng 
PHÙ TOÀN THÂN DO CƠ CHẾ KHÁC 
Sau khi đã loại trừ các tình huống phù toàn thân do giảm albumin máu và quá tải thể tích tuần hoàn, người khám nên chẩn đoán các nguyên nhân không thường gặp khác của phù toàn thân: 
Phù toàn thân do thuốc 
Cường giáp hoặc suy giáp 
Hội chứng ngưng thở khi ngủ (tăng áp phổi hoặc không tăng áp phổi) 2 
Hội chứng Cushing do thuốc 
Có thai 
Sử dụng estrogen và thuốc giãn mạch 
Phù vô căn (là tình trạng phù tái diễn nhiều lần ở những phụ nữ tuổi sinh sản ) 
CÁC THUỐC CÓ THỂ GÂY PHÙ TOÀN THÂN 
TRÌNH TỰ CHẨN ĐOÁN PHÙ TOÀN THÂN 
ĐÁNH GIÁ BỆNH NHÂN THIỂU NIỆU – VÔ NIỆU 
Xác định được bệnh nhân có thiểu niệu/vô niệu thực sự. 
Phân loại được một bệnh nhân có triệu chứng thiểu niệu hoặc vô niệu. 
Biện luận được một trường hợp thiểu niệu – vô niệu trên thực tế lâm sàng. 
ĐỊNH NGHĨA THIỂU NIỆU/VÔ NIỆU 
Thiểu niệu/vô niệu là tình trạng GIẢM ĐỘ LỌC CẦU THẬN làm giảm khả năng tạo thành nước tiểu để đổ vào hệ thống đài bể thận-niệu quản 
LeBlond, Richard F., Richard L. DeGowin, and Donald D. Brown. "The Urinary System." DeGowin's Diagnostic Examination . New York, NY: McGraw-Hill Medical, 2009 
BIỂU HIỆN “MẮT THẤY – TAI NGHE” 
Lưu lượng nước tiểu dưới 400 mL/24 giờ (thiểu niệu); dưới 100 mL/24 giờ (vô niệu) 
Lưu lượng nước tiểu dưới 0.5 mL/kg/giờ trong 6-12 giờ 
TÌNH HUỐNG GÂY NHẦM LẪN 
Bệnh nhân vẫn tạo ra nước tiểu bình thường NHƯNG bệnh nhân không thể đào thải ra được. 
Tình huống này được gọi là gì? 
BÍ TIỂU 
KHÁM CÁC DẤU HIỆU CỦA TẮC NGHẼN ĐƯỜNG TIỂU 
BẢN CHẤT CỦA TÌNH TRẠNG GIẢM LƯU LƯỢNG NƯỚC TIỂU 
GIẢM KHẢ NĂNG LỌC CỦA CẦU THẬN 
TỔN THƯƠNG THẬN CẤP 
BỆNH THẬN MẠN 
HỘI CHỨNG TĂNG UREA HUYẾT 
BẢN CHẤT CỦA HỘI CHỨNG UREA HUYẾT CAO 
Hội chứng urea huyết cao 
Suy giảm chức năng thận (GFR) 
CẤP TÍNH 
MẠN TÍNH 
Harrison’s Principle of Internal Medicine 19 th edition 
BIỂU HIỆN CỦA HỘI CHỨNG UREA HUYẾT CAO 
V. LE, Berns JS, Nissenson AR. Current Diagnosis & Treatment Nephrology & Hypertension. New York: Lange Medical; 2008 
Hội chứng urea huyết cao biểu hiện ở rất nhiều cơ quan khác nhau  KHÔNG CÓ GÌ ĐƯỢC GỌI LÀ ĐẶC HIỆU CHO HỘI CHỨNG NÀY 
NHƯ VẬY: Hội chứng tăng urea huyết chỉ có thể chẩn đoán dựa trên cận lâm sàng? ĐÚNG HAY SAI 
Điều dưỡng đưa cho bạn một xét nghiệm có tăng urea và creatinine máu  BẠN SẼ KHÁM LẠI BỆNH NHÂN NHƯ THẾ NÀO? 
KHÁM TỪ ĐẦU ĐẾN CHÂN??? 
ĐÚNG HAY SAI 
TRƯỚC TIÊN HÃY CHÚ Ý ĐẾN NHỮNG DẤU HIỆU NGUY HIỂM CỦA HỘI CHỨNG UREA HUYẾT CẦN PHẢI CAN THIỆP ĐẶC BIỆT 
TỔN THƯƠNG THẬN CẤP MỨC ĐỘ NẶNG CẦN CTNT CẤP CỨU 
CÁC DẤU HIỆU CẤP CỨU CỦA TĂNG UREA HUYẾT 
Nhiễm toan chuyển hóa 
Tăng kali máu 
Quá tải thể tích tuần hoàn 
Viêm màng ngoài tim tăng urea huyết 
Bệnh não tăng urea huyết 
Sabatine MS. Poket Medicine. 5 ed. Philadelphia: Lippincott William & Wilkins; 2015 
CẢM ƠN SỰ CHÚ Ý LẮNG NGHE CỦA CÁC BẠN