Bài giảng Sinh lý học trí nhớ - Nguyễn Thị Bình

SINH LÝ HỌC TRÍ NHỚ 
Nguyễn Thị Bình 
Bộ môn Sinh lý học 
Đại học Y Hà Nội 
Mục tiêu học tập 
Phân loại điều kiện hoá và nêu được đặc điểm của từng loại 
Trình bày được nơi xảy ra điều kiện hoá và cơ chế của quá trình điều kiện hoá 
Phân loại trí nhớ và nêu cơ chế hình thành trí nhớ 
Trình bày được vai trò của các cấu trúc thần kinh và các chất truyền đạt thần kinh 
Định nghĩa và phân loại 
Định nghĩa : Quá trình hoạt động thần kinh lặp lại trên một mạch Neuron 
Phân loại : 
Nhớ dương tính & nhớ âm tính 
Cách hình thành : Nhớ hình tượng ( tiếp nhận thông qua giác quan ) ; trí nhớ vận động ; Trí nhớ cảm xúc , trí nhớ ngôn ngữ - logic 
Nhớ nguyên phát và nhớ thứ phát 
Theo thời gian tồn tại : Nhớ tức thời ( vòng tín hiệu TK dội lại ) ; Nhớ ngắn hạn ; Nhớ dài hạn 
Cơ chế hình thành trí nhớ 
Ngắn hạn : 
Tăng cường gf chất TĐTK& kéo dài thời gian dẫn truyền xđ qua synap 
Không gây biến đổi cấu trúc TK 
Cơ chế phân tử 
TN Kandel1997 
Trí nhớ dài hạn 
Thay đổi cấu trúc thần kinh : 
Nhiều synap hoạt động 
Hình thành synap mới 
Tăng chia nhánh đuôi gai & sợi trục ; tăng gai / đuôi gai 
Tăng khối lượng não , vỏ não / vật đang phát triển 
Thay đổi hoạt động thần kinh ( kéo dài t dẫn truyền xđ qua synap ) 
Tổng hợp các protein, peptid nhớ 
Trí nhớ dài hạn 
Thay đổi hoạt động thần kinh ( kéo dài t dẫn truyền xđ qua synap ) 
Tăng gf chất TĐTK/ cúc tận cùng 
Tăng tạo AMPc 
Tăng tính thấm màng với ion 
Tăng nđ ion Ca ++ / màng sau synap 
Tổng hợp các protein, peptid nhớ 
Tăng t/h RNA & tăng lượng pr / não 
Học - Điều kiện hoá (conditioning): hình thành mối quan hệ mới giữa hoàn cảnh môi trường và hành vi cá thể 
Điều kiện hoá 
Khái niệm 
Điều kiện hoá đáp ứng : type I, Pavlov 
Điều kiện hoá hành động: type II, Skinner 
Nơi xảy ra : 
Điều kiện hoá đáp ứng -TN Pavlov 
Điều kiện hoá hành động - TN Skinner 
Chứng quên 
Tổn thương Hồi hải mã - quên về sau (anterograde amnesia) 
Tổn thương Đồi thị - quên về trước (retrograde amnesia) 
Alzheimer 
Hoạt động cảm xúc 
Hoạt động cảm xúc 
Vai trò của hệ viền 
Vai trò của amin não 
C¸c lo¹i xóc c¶m 
H­ng c¶m: T­ duy nhanh, ho¹t ®éng t¨ng, l¹c quan. 
H­ng phÊn n·o: vá n·o, d­íi vá 
Px¹ cã ®k h×nh thµnh nhanh, px¹ øc chÕ khã t¹o thµnh 
T/d kthÝch ho¹t ®éng c¬ thÓ 
TrÇm c¶m: buån rÇu, ch¸n n¶n, khã chÞu. 
Gi¶m ho¹t ®éng cña n·o, øc chÕ tt©m d­íi vá 
Px¹ cã ®k thµnh lËp chËm, mèi liªn hÖ víi vá n·o h×nh thµnh chËm 
K×m h·m ho¹t ®éng c¬ thÓ 
Xóc c¶m thÊp 
Xóc c¶m cao 
Hệ viền 
HÖ limbic vµ ho¹t ®éng xóc c¶m 
Amygdala: H×nh thµnh vµ biÓu thÞ c¶m xóc 
KthÝch: p/­ c/gi¸c& v®éng (quay ®Çu, m¾t, ch¨m chó theo dâi); p/­ thay ®æi nhÞp tim, HA; sung s­íng, hµi lßng hoÆc c/g c¸u giËn hung h·n, p/­  c®é kthÝch. 
Tæn th­¬ng: ↓ p/­ xóc c¶m. 
Hyppocampus: H×nh thµnh &biÓu thÞ c¶m xóc 
KthÝch: C/g hµi lßng/ c¸u giËn, hung h¨ng, dÔ bÞ kthÝch; ¶o gi¸c 
Septum: ↓ c­êng ®é p/­ xóc c¶m;Tth­¬ng ↑ c®é p/­ xóc c¶m 
HÖ thèng l­ìng lù vµ nghi ngê: septum, thïy tr¸n&hippocampus 
HÖ limbic vµ ho¹t ®éng xóc c¶m 
C/gc¸u giËn, hung h·n : KthÝch m¹nh vïng trõng ph¹t (d ’ ®åi bªn & quanh n·o thÊt3) g©y ®/­ giËn d÷/®éng vËt: t­ thÕ b¶o vÖ, gi¬ vuèt, dùng ®u«I, gÇm gõ	 
KthÝch vïng sau: sî h·i- bá trèn 
Hyppocampus &phÇn tr­íc limbic: hiÖn t­îng c¸u giËn, hung h·n; tæn th­¬ng limbic: ®vËt dÔ bÞ kÝch ®éng, c¸u giËn. 
Trung t©m th­ëng bÞ kthÝch: vËt dÔ b¶o, hiÒn lµnh. 
Chøc n¨ng cña hÖ limbic 
Thóc ®Èy ®éng c¬ :vßng liªn quan nhiÒu cÊu tróc n·o, amygdala, qua hypothalamus, vïng m¸i/n·o gi÷a ; 
Reward- punishment : Reward : Bã gi÷a n·o tr­íc, nh©n bông gi÷a d ’ ®åi; nh©n bªn d ’ ®åi, vïng m¸i, amygdala, ®åi thÞ. Punishment : chÊt x¸m quanh r·nh Sylvius, quanh n·o thÊt III, d ’ ®åi vµ ®thÞ, amygdala, hippocampus. 
YÕu tè kh¸c :®ãi, no;nång ®é testosterol 
C/gc¸u giËn, hung h·n : KthÝch m¹nh vïng trõng ph¹t (punishment-d ’ ®åi bªn & quanh n·o thÊt3) g©y ®/­ giËn d÷/®éng vËt: t­ thÕ tù vÖ, gi¬ vuèt, dùng ®u«i, gÇm gõ 
KthÝch vïng sau: c/g sî h·i, bá trèn. 
KthÝch tt©m hµi lßng (reward): yªn lÆng, dÔ b¶o, hiÒn lµnh. 
ChÊt truyÒn ®¹t thÇn kinh 
Norepinephrine: N»m 2 bªn nèi cÇu- n·o gi÷a  táa kh¾p n·o. T/d kthÝch t¨ng ↑ ho¹t tÝnh n·o; øc chÕ/1 sè vïng  Re. T¹o giÊc m¬/ ngñ REM. 
Dopamin vµ chÊt l­íi: Tr­íc phÇn trªn n·o gi÷a  nh©n ®Ëu, d ’ ®åi&limbic. T/d øc chÕ nh©n nÒn n·o, kthÝch mét sè vïng kh¸c/n·o. Tæn th­¬ng- Parkinson. 
Serotonin: Nh©n máng ®­êng gi÷a cÇu- hµnh n·o  n·o thÊt bªn, vá n·o, tñy sèng: t/d øc chÕ, t¹o giÊc ngñ/n·o; xuèng tñy: gi¶m ®au 
Acetycholin: N lín ë kthÝch l­íi cÇu & n·o gi÷a  lªn n·o& xuèng l­íi tñy:t/d kthÝch; kthÝch – thøc dËy ®ét ngét & h­ng phÊn hÖ tk. 
ChÊt truyÒn ®¹t thÇn kinh 
C¸c chÊt T§TK kh¸c: GABA(lo l¾ng, bån chån), Phenylethylamin (kthÝch TK), Betacarbolin(øc chÕ ho¹t ®éng N), chÊt P(buån ch¸n, ®au khæ); 
Endorphin, Phenylethylamin, Betacarbolin- thay ®æi c¶m xóc t×nh c¶m. 
Hormon TK: ACTH (t¨ng sî h·i), T3, T4( t¨ng h®éng hÖ TK); Testosteron (tr¹ng th¸i hung h·n); 
Tài liệu tham khảo 
Bài giảng Sinh lý học Y2 giành cho đối tượng bác sỹ đa khoa , Nhà xuất bản Y học . 
Guyton and Hall, Text book of Medical Physiology, eleventh edition