Bài giảng Phân tích thiết kế hướng đối tượng - Biểu đồ ca sử dụng (Use Case Diagrams)

Biểu đồ ca sử dụng (Use case diagrams) Mục đích của use case Ca sử dụng biểu diễn những chức năng mà hệ thống cần làm Các ca sử dụng cho phép: Biết được hành vi của hệ thống mà không cần xác định làm thế nào hành vi này thực hiện Định nghĩa những hạn chế chính xác của hệ thống Cho người phát triển hiểu rõ hơn những gì mà khách hàng và người sử dụng chờ đợi Mô hình ca sử dụng Một biểu đồ ca sử dụng định nghĩa: Các tác nhân Các ca sử dụng Quan hệ giữa các tác nhân và các ca sử dụng Một mô hình ca sử dụng được định nghĩa bởi: Các biểu đồ ca sử dụng Phần mô tả bằng lời các kịch bản sử dụng Phần mô tả các kịch bản dùng: Biểu đồ tuần tự Biểu đồ tương tác 	 Các tác nhân Một tác nhân là một người hoặc một thiết bị có phản ứng với hệ thống Quan hệ giữa các tác nhân: tổng quát hóa (thừa kế) Người quản lý Thủ thư Người mượn sách Tìm kiếm tác nhân như thế nào? Hãy trả lời các câu hỏi sau để tìm ra tác nhân hệ thống Ai sẽ sử dụng chức năng chính của hệ thống? Ai giúp hệ thống làm việc hàng ngày? Ai quản trị, bảo dưỡng để hệ thống làm việc liên tục? Hệ thống quản lý thiết bị phần cứng nào? Hệ thống đang xây dựng tương tác với hệ thống khác nào? Ai hay cái gì quan tâm đến kết quả hệ thống trả lại? Các ca sử dụng Một ca sử dụng là một phương tiện để thể hiện các khả năng khác nhau sử dụng hệ thống Nó biểu diễn một chuỗi tương tác giữa tác nhân và ứng dụng Nó định nghĩa một chức năng có thể sử dụng được bởi tác nhân Thuê sách Đặt trước Xem trạng thái Tìm kiếm UC như thế nào? Với mỗi tác nhân đã tìm ra, hãy trả lời các câu hỏi sau để tìm ra các Use case hệ thống Tác nhân yêu cầu hệ thống thực hiện chức năng nào? Tác nhân cần đọc, tạo lập, bãi bỏ, lưu trữ, sửa đổi các thông tin nào trong hệ thống? Tác nhân cần thông báo cho hệ thống sự kiện xảy ra trong nó? Hệ thống cần thông báo cái gì đó cho tác nhân? Hệ thống cần vào/ra nào? Vào/ra đi đến đâu hay từ đâu? Đặt tên UC hệ thống Theo khái niệm nghiệp vụ của tổ chức Không sử dụng từ kỹ thuật, chuyên môn Sử dụng các động từ, cụm từ ngắn gọn Tùy theo tầm cỡ dự án mà mỗi hệ thống có từ 20-70 UC Đã tìm đầy đủ UC cho hệ thống? Các câu hỏi sau giúp xác định đã tìm đầy đủ UC? Mỗi yêu cầu chức năng ở trong ít nhất một UC? Nếu yêu cầu chức năng không ở trong UC nào thì nó sẽ không được cài đặt sau này. Đã khảo sát mọi tác nhân tương tác với hệ thống? Tác nhân cung cấp cho hệ thống thông tin nào? Tác nhân nhận thông tin nào từ hệ thống? Đã nhận biết mọi hệ thống bên ngoài tương tác với hệ thống đang xây dựng? Thông tin nào hệ thống bên ngoài nhận và gửi cho hệ thống đang xây dựng? Tổ chức các ca sử dụng: include Quan hệ «include» biểu diễn một ca sử dụng chứa hành vi định nghĩa trong một ca sử dụng khác Quan hệ này cho phép biểu diễn phần chung các hành vi của nhiều ca sử dụng Mượn sách Đặt trước Định danh «include» «include» Tổ chức các ca sử dụng: extend Một UC tùy ý mở rộng chức năng do UC khác cung cấp Sử dụng để mô hình hóa một vài chức năng dùng chung, sử dụng lại giữa hai hay nhiều UC Mô hình hóa một hệ thống: xác định ca sử dụng Xác định các tác nhân sử dụng Với mỗi tác nhân, tìm kiếm các ca sử dụng với hệ thống. Đặc biệt những gì thay đổi trạng thái của hệ thống hoặc chờ đợi phản ứng từ hệ thống Tổ chức lại các ca sử dụng với các quan hệ sử dụng, mở rộng… Biểu đồ ca sử dụng Khách hàng Biểu đồ ca sử dụng Thư viện Đặt trước Biết sách đã mượn Biết sách hiện có Thêm sách mới Trả lại sách Cho mượn Định danh «extend» Khách hàng Nhân viên « include » « include » Luồng sự kiện trong UC Tài liệu luồng sự kiện (flow of events) mô tả hành vi của UC mô tả luồng logic đi qua UC mô tả người sử dụng làm gì, hệ thống làm gì Trong một UC có nhiều luồng sự kiện: luồng chính, luồng phụ Kịch bản (Scenario) Một luồng sự kiện trong một hiện thực của UC Là trình tự hành động cụ thể để mô tả hành vi Kịch bản đi xuyên suốt UC theo nhánh chính, nhánh phụ, nhánh đặc biệt Tài liệu luồng sự kiện Tài liệu luồng sự kiện bao gồm Mô tả vắn tắt UC Mô tả ngắn gọn UC làm gì? Những ai sử dụng UC? Nó trả lại kết quả gì? Tiền điều kiện (pre-condition) Điều kiện cần thực hiện trước khi UC khởi động Không phải UC nào cũng có tiền điều kiện Luồng sự kiện chính và luồng sự kiện rẽ nhánh Hậu điều kiện (post-condition) Thí dụ tài liệu luồng sự kiện Làm tài liệu các luồng sự kiện cho UC “Purchase Ticket” Các bước trong luồng sự kiện chính 1. UC bắt đầu khi customer chọn chức năng xem thông tin chuyến bay 2. Hệ thống hiển thị thành phố đến, đi và thời gian hạ cánh, cất cánh 3. User nhập nơi đến, đi, thời gian ngày tháng khởi hành và trở về 4. Hệ thống hiển thị danh sách chuyến bay và giá vé 	A1. Không còn chuyến bay 5. User chọn chuyến bay để đặt trước 6. Hệ thống hiển thị các loại vé để user chọn 7. User chọn giá vé 	A2. User chọn giá vé cho thành viên frequent-flyer Thí dụ tài liệu luồng sự kiện 8. Hệ thống hiển thị giá vé sẽ bán cho khách hàng 9. User khẳng định giá vé 10. Hệ thống hiển thị loại thẻ tín dụng, số thẻ, thời gian hết hạn 11. User nhập loại thẻ tín dụng, số thẻ, thời gian hết hạn 12. Hệ thống trình mua bằng thẻ A3. Không thấy tài khoản A4. Không đủ tiền 13. Hệ thống dành chỗ cho user 14. Hệ thống phát sinh và hiển thị mã xác thực cho user 15. User khẳng định đã nhận mã 16. Use case kết thúc Thí dụ tài liệu luồng sự kiện Luồng phụ 	A1. Không có chuyến bay 	1. Hệ thống hiển thị thông điệp thông báo không có chuyến bay 	2. User khẳng định thông điệp 	3. Trở lại luồng chính Bước 2. 	A2. Vé dành cho thành viên frequent-flyer 	1. Hệ thống hiển thị số hiệu frequent-flayer 	2. User nhập số 	3. Hệ thống khẳng định tính hợp lệ của số 	A3. Số không hợp lệ 	… Kịch bản của một ca sử dụng Khách hàng đứng trước máy vi tính Hệ thống hiển thị một thông điệp chào mừng Khách hàng chọn lựa thao tác đặt trước Hệ thống yêu cầu đăng nhập Khách hàng đưa định danh Hệ thống yêu cầu chọn sách Khách hàng chọn sách muốn mượn Hệ thống chuyển trạng thái sách thành đặt trước Đặt trước sách References  Bài tập Vẽ biểu đồ use cases cho các hệ thống phần mềm: Bán vé máy bay Máy rút tiền ATM