Bài giảng Nhập môn công nghệ phần mềm - Chương 3: Tổng quan về thiết kế phần mềm

 PM. 
– Hệ thống các hàm được sử dụng trong PM. 
• Các hàm này sẽ thể hiện tương ứng việc thực hiện 1 
công việc nào đó của thế giới thực trên máy tính. 
– VD: Kiểm tra tính hợp lệ việc cho mượn sách, ghi vào sổ 
việc cho mượn sách… 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
6 
11 
1.2 Kết quả thiết kế phần mềm (tt) 
• Bản TK thành phần dữ liệu bao gồm các 
thông tin liên quan đến cách thức lưu trữ 
các dữ liệu như: 
– Nội dung của công việc ghi chép vào sổ sách 
trong thế giới thực trên bộ nhớ phụ. 
– Dạng lưu trữ được sử dụng của PM (tập tin, cơ 
sở dữ liệu,…) 
– Hệ thống các thành phần lưu trữ cùng với quan 
hệ của chúng. 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
12 
1.2 Kết quả thiết kế phần mềm (tt) 
Thành phần Kết quả Kết quả chi tiết 
Giao diện Hệ thống các màn hình 
giao diện 
Sơ đồ các màn hình 
Danh sách các màn hình 
Nội dung từng màn hình 
Biến cố và xử lý trên từng màn hình. 
Xử lý Hệ thống các hàm cùng 
với cấu trúc dữ liệu 
tương ứng 
Danh sách các hàm 
Danh sách các kiểu dữ liệu 
Mô tả chi tiết từng hàm 
Mô tả chi tiết các kiểu dữ liệu 
Dữ liệu Tổ chức lưu trữ trên bộ 
nhớ phụ 
Sơ đồ (cấu trúc lưu trữ) 
Danh sách các thành phần dữ liệu 
Mô tả chi tiết các thành phần 
Danh sách các ràng buộc 
Bảng tóm tắt các kết quả thiết kế PM 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
7 
13 
1.3 Phương pháp thiết kế phần mềm (tt) 
• Có 2 phương pháp: 
– Phương pháp trực tiếp. 
– Phương pháp gián tiếp. 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
14 
Phương pháp thiết kế trực tiếp 
• Được áp dụng khi thực hiện PM không thông qua 
giai đoạn phân tích. 
• Việc thiết kế sẽ nhận kết quả chuyển giao trực tiếp 
từ giai đoạn xác định yêu cầu. 
• Mô hình PM sẽ được xây dựng trực tiếp từ các yêu 
cầu. (Không thông qua mô hình thế giới thực). 
• Cách tiếp cận này sẽ rất khó khăn cho người thực 
hiện với các PM có qui mô lớn (nhiều yêu cầu, yêu 
cầu phức tạp…). 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
8 
15 
Phương pháp thiết kế trực tiếp 
Bảng thể hiện việc tiếp nhận và chuyển giao các kết quả 
trong giai đoạn thiết kế PM và xác định yêu cầu. 
Bước TK trong 
giai đoạn TK 
Loại yêu cầu được chuyển giao trong 
giai đoạn xác định yêu cầu 
Ghi chú 
Thiết kế giao diện Yêu cầu chức năng nghiệp vụ 
 Lưu trữ 
 Tra cứu 
Yêu cầu chất lượng 
 Tiến hoá 
 Tiện dụng 
 Hiệu quả 
Xem xét chủ yếu 
cách thức, biểu 
mẫu của yêu 
cầu chức năng 
nghiệp vụ liên 
quan. 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
16 
Phương pháp thiết kế trực tiếp 
Bảng thể hiện việc tiếp nhận và chuyển giao các kết quả 
trong giai đoạn thiết kế PM và xác định yêu cầu. 
Bước TK trong 
giai đoạn TK 
Loại yêu cầu được chuyển giao trong 
giai đoạn xác định yêu cầu 
Ghi chú 
Thiết kế xử lý Yêu cầu chức năng nghiệp vụ 
– Lưu trữ 
– Tính toán 
– Tra cứu 
Yêu cầu chức năng hệ thống 
– Sao lưu, phục hồi 
– Nhắc nhở, báo động 
– Mô phỏng,… 
Yêu cầu chất lượng 
– Tiến hoá 
– Hiệu quả (tốc độ, lưu trữ) 
– Tương thích 
Xem xét chủ yếu qui 
định, công thức 
của yêu cầu chức 
năng nghiệp vụ 
liên quan 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
9 
17 
Phương pháp thiết kế trực tiếp 
Bảng thể hiện việc tiếp nhận và chuyển giao các kết quả 
trong giai đoạn thiết kế PM và xác định yêu cầu. 
Bước TK trong 
giai đoạn TK 
Loại yêu cầu được chuyển giao trong giai 
đoạn xác định yêu cầu 
Ghi chú 
Thiết kế dữ liệu Yêu cầu chức năng nghiệp vụ 
 Lưu trữ 
 Tra cứu 
 Kết xuất 
Yêu cầu chức năng hệ thống 
 Phân quyền 
 Cấu hình 
Yêu cầu chất lượng 
 Tiến hoá 
 Hiệu quả 
Xem xét chủ yếu nội 
dung của yêu cầu 
chức năng nghiệp 
vụ liên quan 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
18 
Phương pháp thiết kế gián tiếp 
• Được áp dụng với các qui trình có giai đoạn phân tích (Mô 
hình hóa). 
• Với PP TK gián tiếp việc thiết kế sẽ chỉ nhận: 
– Một phần các kết quả chuyển giao trực tiếp từ giai đoạn xác định yêu cầu 
– Phần chính yếu sẽ được nhận gián tiếp qua giai đoạn phân tích. 
• Mô hình PM sẽ được xây dựng tương ứng theo các mô hình 
thế giới thực trong giai đoạn phân tích. 
• Cách tiếp cận này sẽ rất thuận lợi trong đa số trường hợp với 
các PM có qui mô lớn. 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
10 
19 
Phương pháp thiết kế gián tiếp 
Bảng thể hiện việc tiếp nhận và chuyển giao các kết quả 
trong 2 giai đoạn phân tích và xác định yêu cầu 
Bước phân tích trong 
giai đoạn phân tích 
Loại yêu cầu được chuyển 
giao trong giai đoạn xác 
định yêu cầu 
Ghi chú 
Lập mô hình dữ liệu Yêu cầu chức năng nghiệp vụ 
 Lưu trữ 
 Tra cứu 
 Kết xuất 
Xem xét chủ yếu nội 
dung của yêu cầu 
chức năng nghiệp vụ 
liên quan 
Lập mô hình xử lý Yêu cầu chức năng nghiệp vụ 
 Lưu trữ 
 Tính toán 
Xem xét chủ yếu qui 
định, công thức của 
yêu cầu chức năng 
nghiệp vụ liên quan. 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
20 
Phương pháp thiết kế gián tiếp 
Bảng thể hiện việc tiếp nhận và chuyển giao các kết quả trong 3 giai đoạn 
TK PM, giai đoạn PT và giai đoạn XĐYC theo PP TK gián tiếp 
Bước TK trong 
giai đoạn TK 
Mô hình được chuyển 
giao trong giai đoạn PT 
Loại YC được chuyể giao trong 
giai đoạn XĐYC 
Thiết kế dữ liệu Mô hình dữ liệu Yêu cầu chức năng hệ thống 
 Phân quyền… 
Yêu cầu chất lượng 
 Tiến hoá, Hiệu quả 
Thiết kế xử lý Mô hình xử lý Yêu cầu chức năng hệ thống 
– Sao lưu, phục hồi 
– Nhắc nhở, báo động 
– Mô phỏng… 
Yêu cầu chất lượng 
– Tiến hoá, Hiệu quả, Tương thích 
Thiết kế giao 
diện 
Mô hình giao diện Yêu cầu chất lượng 
 Tiến hoá, Tiện dụng, Hiệu quả 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
11 
21 
Ví dụ: 
• MINH HỌA QUÁ TRÌNH TK PM SAU KHI 
THỰC HIỆN MÔ HÌNH HÓA YÊU CẦU 
– Mô hình hóa các yêu cầu 
– Thiết kế phần mềm: 
• Hệ thống các màn hình giao diện. 
• Hệ thống các hàm xử lý. 
• Hệ thống các bảng dữ liệu. 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
22 
2. Thiết kế PM và YC chất lượng 
1. Các yêu cầu chất lượng 
1. Yêu cầu chất lượng với TKGD 
2. Yêu cầu chất lượng với TKXL 
3. Yêu cầu chất lượng với TKDL 
2. Hướng giải quyết chung 
1. Yêu cầu tính tiến hóa 
2. Yêu cầu tính tiện dụng 
3. Yêu cầu tính hiệu quả (tốc độ) 
4. Yêu cầu tính hiệu quả (lưu trữ) 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
12 
23 
YC chất lượng với TKGD 
Tiêu chuẩn chất lượng Yêu cầu trên thành phần giao diện của phần mềm 
Tính đúng đắn Phù hợp với mô hình xử lý (nếu có thực hiện giai đoạn 
phân tích) hoặc theo đúng yêu cầu (giai đoạn xác định 
yêu cầu) nếu bỏ qua giai đoạn phân tích. 
Tính tiến hoá Có dự kiến về các thay đổi trên thành phần dữ liệu và xử 
lý 
Tính tiện dụng Tự nhiên, dễ học, dễ sử dụng, đầy đủ thông tin 
Tính hiệu quả Thao tác thực hiện nhanh, sử dụng tối ứu các không gian 
Tính tương thích Sự nhất quán giữa các màn hình 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
24 
YC chất lượng với TKXL 
Tiêu chuẩn chất lượng Yêu cầu trên thành phần xử lý của phần mềm 
Tính đúng đắn Phù hợp với mô hình xử lý (giai đoạn phân tích) hoặc theo 
đúng yêu cầu(giai đoạn xác định yêu cầu) nếu bỏ qua 
giai đoạn phân tích. 
Tính tiến hoá Có dự kiến về các thay đổi trên các qui định, qui tắc tính 
toán. 
Tính hiệu quả Tốc độ thực hiện nhanh 
Tính tương thích Cho phép chuyển đổi dữ liệu với các PM khác 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
13 
25 
YC chất lượng với TKDL 
Tiêu chuẩn chất lượng Yêu cầu trên thành phần dữ liệu của phần mềm 
Tính đúng đắn Phù hợp với mô hình dữ liệu (giai đoạn phân tích) hoặc 
theo đúng yêu cầu (giai đoạn xác định yêu cầu) nếu bỏ 
qua giai đoạn phân tích. 
Tính tiến hoá Có dự kiến về các thay đổi trên nội dung dữ liệu cần lưu 
trữ và các ràng buộc tương ứng. 
Tính hiệu quả Lưu trữ ít tốn chỗ, truy xuất nhanh. 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
26 
2.2 Hướng giải quyết chung 
Công việc Hướng giải quyết 
Thiết kế giao diện Bổ sung màn hình giao diện cho phép người dùng thay 
đổi thông tin liên quan về qui định, biểu mẫu. 
Thiết kế xử lý Bổ sung xử lý cho phép người dùng thay đổi thông tin liên 
quan về qui định, biểu mẫu. 
Xử lý không được phép dùng trực tiếp các thông tin cố 
định trong các qui định, biểu mẫu liên quan mà phải 
đọc các thông tin này từ bộ nhớ phụ. 
Thiết kế dữ liệu Bổ sung vào sơ đồ logic các thuộc tính mới, bảng mới để 
lưu trữ các thông tin cho phép trong các qui định, biểu 
mẫu. 
Ghi chú: Với PM đóng gói (thương mại hóa) bán cho rất nhiều khách hàng khác 
nhau nhất thiết phải xem xét tối đa các thay đổi có thể có trong các qui định, biểu 
mẫu. 
Yêu cầu tính tiến hóa 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
14 
27 
2.2 Hướng giải quyết chung 
Công việc Hướng giải quyết 
Thiết kế giao 
diện 
Bổ sung thêm các thông tin trên màn hình giúp cho người dùng 
có nhiều thông tin hơn khi thực hiện công việc của mình với 
PM. 
Hạn chế tối đa các lỗi của người dùng, cho họ có cơ hội sửa lỗi 
sau khi đã gây ra lỗi. 
Chọn hình thức giao diện trực quan, tự nhiên nhất đối với người 
dùng. 
Thiết kế xử lý Bổ sung các hàm cung cấp thông tin trên màn hình giao diện 
Bổ sung các hàm để lưu trữ các bước thực hiện của người dùng, 
nhắc nhở người dùng khi nghi ngờ họ đang nhầm lẫn. 
Thiết kế dữ liệu Không có thay đổi đáng chú ý. 
Yêu cầu tính tiện dụng 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
28 
2.2 Hướng giải quyết chung 
Công việc Hướng giải quyết 
Thiết kế giao 
diện 
Bổ sung thêm các thông tin trên màn hình giúp cho người dùng 
nhanh chóng thực hiện công việc của mình. 
Chọn hình thức nhập liệu nhanh nhất có thể có. 
Thiết kế xử lý Bổ sung các hàm tạo các giá trị định sẵn, thực hiện các thao tác 
được bổ sung. 
Sử dụng thích hợp các thuộc tính tính toán. 
Bổ sung các hàm tự động cập nhật các thuộc tính tính toán. 
Chọn thuật giải cho ra kết quả nhanh nhất có thể có. 
Thiết kế dữ liệu Bổ sung các thuộc tính tính toán. 
Yêu cầu tính hiệu quả (tốc độ) 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
15 
29 
2.2 Hướng giải quyết chung 
Công việc Hướng giải quyết 
Thiết kế giao 
diện 
Sắp xếp tối ưu các thông tin trên màn hình. 
Thiết kế xử lý Bổ sung các hàm chuyển đổi giữa các dạng lưu trữ. 
Thiết kế dữ liệu Tổ chức lại cơ sở dữ liệu để lưu trữ tối ưu hơn. 
Yêu cầu tính hiệu quả (lưu trữ) 
Trường CĐKT Lý Tự Trong 
30 
Hỏi & Đáp 
Trường CĐKT Lý Tự Trong