Bài giảng Mô liên kết

, thanh quản, phế quản, mặt khớp. 
Cấu tạo: Chất căn bản sụn, tơ collagen, tế bào sụn, màng sụn. 
2.1. Sụn trong 
- Phong phú, mịn, ưa base. 
- ổ sụn: Chứa 1 đến vài TB sụn. 
- Collagen tồn tại ở dạng tơ. 
- Chứa proteoglycan, glycoprotein chondronectin. 
- Quầng sụn: Ưa base & PAS (+). 
- Không có mạch máu và thần kinh  TB sụn dinh dưỡng bằng khuếch tán. 
2.1.1. Chất căn bản và thành phần collagen 
- TB sụn hình cầu, d=10-30  m, thường thành từng nhóm; bào quan rất phát triển. 
- TB sụn non có hình trứng, xếp song song. Bề mặt TB có nhiều chỗ lồi lõm. 
- Vai trò: Tổng hợp collagen, proteoglycan & chondronectin. 
2.1.2. Tế bào sụn 
1 
A 
2 
B 
3 
4 
- Là mô liên kết đặc bọc miếng sụn, trừ sụn khớp. 
- Gồm 2 lớp, lớp trong có nhiều nguyên bào sụn biệt hóa thành tế bào sụn  lớp sinh sụn. 
2.1.3. Màng sụn 
1 
A 
2 
B 
3 
4 
Siêu cấu trúc một phần miếng sụn trong. 
A. Màng sụn; B. Sụn trong; 1. Nguyên bào sợi; 2. Nguyên bào sụn; 3. TB sụn; 4. Quầng sụn. 
2.1.4. Sự phát triển của sụn 
Các nguyên bào sụn sinh sản, biệt hoá thành TB sụn, đắp thêm vào miếng sụn  miếng sụn to thêm . 
TB sụn gián phân  những TB con cùng dòng. 2 kiểu: 
- TB sụn cùng dòng kiểu vòng  miếng sụn nở to ra. 
- TB sụn cùng dòng kiểu trục:  miếng sụn dài ra. 
 Cách đắp thêm 
 Cách gian bào 
- Vị trí: Vành tai, ống tai ngoài, cánh mũi, nắp thanh quản. 
- Màu vàng, độ đục cao, độ chun giãn lớn. 
- Chất căn bản nhiều sợi chun  lưới , ít collagen. 
- Tế bào giống sụn trong, 1-4 TB trong ổ sụn. 
2.2. Sụn chun 
2.3. Sụn xơ 
- Vị trí: Đĩa liên đốt sống, 1 số sụn khớp, chỗ nối gân với xương. 
- Chất căn bản khó phát hiện, nhiều bó sợi collagen theo các hướng. 
- TB sụn đơn độc, thành đôi, thành dãy xen giữa bó sợi collagen. 
3. Mô xương 
Chất căn bản nhiễm ossein và muối calci  rất rắn. 
Vai trò: B ộ khung chống đỡ, bảo vệ; chuyển hoá canxi. 
Tế bào xương 
Lá xương 
cốt mạc 
Động – TM màng xương 
Màng ngoài xương: 
- Lớp ngoài 
Lớp trong 
Bè xương (xốp) 
Hệ thống cơ bản trong 
Xương Haver xốp 
3.1. Cấu tạo 
- Mịn, không có cấu trúc, ưa acid. 
- Tạo thành các lá xương. Có ổ xương chứa TB xương; vi quản xương nối các ổ xương (chứa nhánh TB xương) 
- Hoá học: 
 + Vô cơ (50% TL khô): Calci, phospho tạo những tinh thể hydroxyapatite; bicarbonat, citrat, magnesium 
	+ Hữu cơ: 95% collagen & chất căn bản vô hình (P+GAG). 
Gồm: Chất căn bản, thành phần sợi, những tế bào, tuỷ xương & màng xương. 
3.1.1. Chất căn bản 
 3.1.2. Thành phần sợi 
	 Xơ collagen, d=50-70nm  giảm lực tác động 
5 
 4 loại: Tiền tạo cốt bào, tạo cốt bào, TB xương & huỷ cốt bào. 
3.1.3. Những tế bào 
 3.1.3.1 . Tiền tạo cốt bào 
 - Là TB gốc, chưa biệt hoá. 
 - Nhân bầu dục, tím nhạt; bào tương ưa acid kém hoặc ưa base. 
 - Vị trí: mặt xương, màng xương, mặt trong ống Havers. 
 - Vai trò: Gián phân, biệt hóa thành tạo cốt bào  phát triển xương, sửa sang, hàn gắn xương gãy . 
Sơ đồ quá trình cốt hoá trong màng. 
1. Tạo cốt bào; 2. Huỷ cốt bào; 3. TB xương; 4. Trung mô; 5. Chất nền mô xương; 6. Mô tiền cốt. 
- Đa diện, dài 20-30  m, có nhánh nối. 
- Xếp hàng trên mặt các bè xương. 
- Nhân lớn, hình cầu hay bầu dục, nằm lệch, có 1-2 hạt nhân. 
- Bào tương ưa base, nhiều bào quan & enzym. 
- Vai trò: Tạo nền protein , lắng đọng muối khoáng  chất căn bản xương; tạo cốt bào vùi mình vào đó  TB xương. 
 3.1.3.2. Tạo cốt bào 
Siêu cấu trúc của những tạo cốt bào 
1. Tạo cốt bào đang được vùi trong chất nền mô xương; 2. Chất nền mô xương mới hình thành 
2 1 
- Dài 20-30  m, nằm trong ổ xương. 
- Nhiều nhánh dài trong tiểu quản xương, tiếp xúc với nhánh tb bên cạnh. 
- Nhân hình trứng, sẫm màu; màng nhân có nhiều lỗ thủng. 
- Bào tương nhiều bào quan, lysosom (cathepsin, phosphatase acid). 
 3.1.3.3. Tế bào xương 
- Rất lớn: d=20-100  m. 
- Nhiều nhân (50-60 nhân), n hân hình cầu, ít chất nhiễm sắc. 
- Bào tương ưa acid, nhiều lysosom & không bào lớn. 
- Bề mặt TB nhiều vi nhung mao. 
- Vai trò: Huỷ muối khoáng, tiêu nền protein  phá huỷ xương . 
- Nguồn gốc: Từ tế bào tiền thân ở tuỷ xương. 
 3.1.3.4. Huỷ cốt bào 
B 
- Là MLK trong hốc tuỷ & ống tuỷ 
- Vai trò: Tạo máu & tạo cốt. 
- Màng ngoài: 
+ Lớp ngoài: bó sợi collagen, ít sợi chun, ít TB sợi. 
+ Lớp trong: Những sợi collagen hình cung (sợi Sharpey), TB sợi, tiền tạo cốt bào, tạo cốt bào  lớp sinh xương . 
- Màng trong: Lót khoang xương, gồm 1 lớp tiền tạo cốt bào. 
- Vai trò: Rất quan trọng trong sự phát triển & táI tạo xương 
3.1.4. Tuỷ xương 
3.1.5. Màng xương 
Về giải phẫu: 
+ Theo hình dáng: Xương dài, xương ngắn & xương dẹt. 
+ Tính chất: Xương đặc & xương xốp. 
Về cấu tạo mô học: 
+ Sắp xếp sợi collagen: Xương lưới (xương nguyên phát). 
 Xương lá (xương thứ phát). 
+ Nguồn gốc: Xương cốt mạc (từ màng xương). 
 Xương Havers (từ tuỷ xương). 
3.2. Phân loại xương 
- Xuất hiện trước. 
- Không hình thành lá xương; sợi collagen chạy theo hướng khác nhau. 
- ít khoáng, giàu tế bào xương. 
- Vị trí: Xương thái dương, lằn ghép x. sọ. 
Hình thành các lá xương. 
Sợi collagen song song, hướng xoắn ốc  chịu lực nén và lực xoắn cao. 
Là loại xương chủ yếu ở người trưởng thành; thay thế xương lưới (cốt hoá, liền xương). 
3.2.1. Xương nguyên phát (x. lưới) 
3.2.2. Xương thứ phát (x. lá) 
Vi thể xương sọ ở thai 3 tháng tuổi. 
1. Xương lưới; 2. Xương lưới và mô liên kết- mạch; 3. Mô liên kết- mạch. 
1 	 2 3 
- Xương đặc, các lá xương nằm sát nhau 
- Do màng xương sinh ra. 
- Chất căn bản có sợi Sharpey. 
 3.2.2.1. Xương cốt mạc 
Rất cứng, do tuỷ xương tạo ra. 
Đơn vị cấu tạo là hệ thống Havers: Khối trụ, 10-15 lá xương đồng tâm quây xq ống Havers. Trong các lá xương hay xen giữa chúng có các ổ xương & vi quản xương. ống Havers chứa mạch & MLK, nối với nhau bởi ống nối xiên. 
Hệ thống Havers đang hình thành, điển hình (toàn vẹn) & trung gian. 
3.2.2.2. Xương Havers đặc 
  Xương Havers đặc 
Tế bào xương 
Lá xương 
cốt mạc 
Động – TM màng xương 
Màng ngoài xương: 
-Lớp ngoài 
Lớp trong 
Bè xương (xốp) 
Hệ thống cơ bản trong 
Xương Haver xốp 
  3.2.2.3.Xương Havers xốp 
- Do tuỷ xương tạo ra. 
- Vị trí: Đầu xương dài, xương dẹt, xương ngắn. 
- Gồm những hốc tuỷ (chứa tủy tạo huyết) + vách xương (bè xương). 
3.3. Cấu tạo mô của xương dài, x. ngắn và x. dẹt 
3.3.1. Xương dài 
Màng ngoài xg  ống xg đặc  màng trong  ống tuỷ: 
- Lớp ngoài (Hệ thống cơ bản ngoài): Những lá xương cốt mạc đồng tâm. 
- Lớp giữa: Cấu tạo bởi xương Havers đặc gồm: Havers toàn vẹn, Havers trung gian và cốt mạc trung gian. 
- Lớp trong (Hệ thống cơ bản trong: Những lá xương đồng tâm do tuỷ xương tạo ra. 
 3.3.1.1. Thân xương 
3.3.1.2. Đầu xương  
- Bọc ngoài là màng xương (trừ diện khớp). 
- Phía trong là xương cốt mạc mỏng. 
- Trong là xương Havers xốp. 
- Mặt khớp là sụn trong.  
Cấu tạo giống đầu xương dài. 
ở xương vòm sọ: 
- Gồm2 bản xương đặc (cốt mạc), giữa: xương Havers xốp. 
- Mặt ngoài: màng xương. 
- Mặt trong: màng LK (màng cứng). 
- 1 số xương dẹt có các xoang. 
3.3.2. Xương ngắn 
3.3.3. Xương dẹt 
Diễn ra trong thời kỳ phôi thai, sau khi ra đời & sau khi xương bị tổn thương. 
2 kiểu: - Cốt hoá trong màng (trực tiếp). 
 - Cốt hoá trên mô hình sụn (gián tiếp). 
Xương nguyên phát  xương thứ phát. 
Từ trung tâm cốt hoá  lan dần ra. 
3.4. Sự cốt hoá 
- TB trung mô tập trung & sinh sản mạnh  màng liên kết giàu mạch máu. 
- Tiền TCB xâm nhập màng LK  trung tâm cốt hoá nguyên phát. 
 Tạo cốt bào  chất căn bản  lắng đọng muối can-xi. Sợi collagen vùi trong CCB. TCB vùi mình trong CCB  TB xg. 
- Bè xương  theo các hướng  tấm xương nguyên phát (xương lưới). 
- Mô liên kết  màng trong xương & màng ngoài xương. 
3.4.1. Cốt hoá trực tiếp 
 3.4.1.1. Giai đoạn cốt hoá nguyên phát (TK phôi thai) 
- Lớp giữa xương nguyên phát bị huỷ cốt bào phá huỷ  hốc, cách nhau bởi vách xương. 
- Tạo cốt bào sửa sang, hình thành xương Havers xốp trưởng thành (xương lá). 
- Màng xương tạo lá xương mới  xương dày ở hai phía. 
 3.4.1.2. Giai đoạn cốt hoá thứ phát (sau khi ra đời) 
3.4.2. Cốt hoá gián tiếp 
 3.4.2.1. Giai đoạn cốt hoá nguyên phát (tháng 2 TK phôi). 
Cốt hoá trên mô hình sụn. 
1. Mô hình sụn; 2. Màng xương; 3. Xương cốt mạc; 4. Mạch máu; 5. Nút sụn; 6. ống tuỷ. 
Vùng cốt hoá ở xương dài. 
1. Sụn trong của đầu xương; 2. Sụn xếp hàng; 3. Sụn phì đại; 4. Sụn nhiễm canxi; 5. Đường ăn mòn; 6. Vùng cốt hoá; 7. Xương trong sụn; 8. Tạo cốt bào; 9. Mạch máu; 10. Mô liên kết tuỷ xương. 
 Màng sụn  màng xương  bao xương cốt mạc. 
- TB sụn trương to, thoái hoá. 
- Mạch máu  trung tâm  hai đầu  phá huỷ mô sụn 
- Sụn trong  sụn xếp hàng  sụn phì đại  sụn nhiễm calci  đường ăn mòn  sụn đang cốt hoá  ống tuỷ. 
- Màng xương  ống xương cốt mạc  tuỷ xương 
- Hai nút sụn ở 2 đầu. 
 Thân mô hình sụn: 
Cốt hoá trên mô hình sụn. 
 Đầu mô hình sụn: 
 TB sụn vùng trung tâm trương to. 
 Mạch máu qua màng sụn  trung tâm  chia nhánh  phá ổ sụn (hủy cốt bào). 
 S ụn trong  sụn xếp hàng  phì đại  sụn nhiễm canxi  hốc tuỷ . 
 Băng sụn nối 1-2mm (<20 tuổi): giữa đầu xương và thân xương . 
 Thân xương: 
- Mạch máu  đường hầm dọc, xiên  khoảng Howship. 
- Tạo hệ thống Havers (tạo cốt bào). 
- Hệ thống Havers toàn vẹn, Havers trung gian và cốt mạc trung gian. 
- Tạo hệ thống cơ bản ngoài. 
- Tạo hệ thống cơ bản trong. 
 Đầu xương: 
- Khối xương  xương Havers xốp. 
- Ngoại vi: x. cốt mạc & sụn khớp. 
 3.4.2.2. Giai đoạn cốt hoá thứ phát 
Cốt hoá thứ phát. 
A. Sự hình thành hệ thống Havers; B. Sự hình thành khoảng trống Howship. 
1. Khoảng trống Howship; 2. Mạch máu; 3. Huỷ cốt bào; 4. Hệ thống Havers trung gian; 5. Lá xương; 6. Tạo cốt bào; 7. Khoảng trống Howship đã thu hẹp; 8. Hệ thống Havers mới hình thành; 9. ống xiên; 10. Xương mới. 
B 
A 
3 3 
2 
1 
4 
5 
2 
6 
7 
 2 
8 
10 
2 
6 
1 
9 
- Xương dài ra: Do phát triển băng sụn nối 
- Xương to ra: Do hoạt động tạo xương của màng xương. 
3.4.3. Sự phát triển của xương dài