Bài giảng Lympho bào T và đáp ứng miễn dịch qua trung gian tế bào - Đỗ Hòa Bình

Lympho bào T và đáp ứng miễn dịch qua trung gian tế bào 
 PGS.TS Đỗ Hòa Bình 
Mục tiêu 
1.Trình bày nguồn gốc và quá trình biệt hóa của tế bào lympho T. 
2.Trình bày chức năng của tế bào lympho T trong đáp ứng miễn dịch. 
3.Trình bày quá trình hình thành, vai trò của miễn dịch qua trung gian tế bào. 
1.Lympho bào T-nguồn gốc, biệt hóa 
1.1.Nguồn gốc & sự di cư tới tuyến ức 
1.2.Quá trình biệt hóa ở tuyến ức 
 Tñy x­¬ng: 
Lµ n¬i s¶n sinh c¸c tÕ bµo gèc ®a năng, tiÒn th©n cña c¸c tÕ bµo cã thÈm quyÒn miÔn dÞch. 
 TuyÕn øc (Thymus): 
- Lµ m«i tr­êng tèi cÇn thiÕt cho sù ph©n chia biÖt hãa cña dßng tÕ bµo lympho T. 
- Mçi tiÓu thïy ®­îc chia thµnh 2 vïng: 
+ Vïng vá: Chøa chñ yÕu thymo bµo 
+ Vïng tñy: N¬i biÖt hãa, tr­ëng thµnh lympho T chÝn 
TuyÕn øc vµ sù tr­ëng thµnh cña tÕ bµo lympho T 
TÕ bµo lympho t 
C¸c giai ®o¹n tr­ëng thµnh cña lympho T 
TÕ bµo lympho t 
Sù biệt hoa cña lympho T t¹i tuyÕn øc 
2.Chức năng lympho bào T 
2.1. Chức năng nhận biết kháng nguyên 
2.2. Chức năng điều hòa và kiểm soát miễn dịch 
2.3. Chức năng loại trừ kháng nguyên 
2.1.Chức năng nhận biết kháng nguyên  
2.1.1.Vai trò CD4 và CD8 
2.1.2.Vai trò thụ thể 
2.1.3.Vai trò các phân tử kết dính 
2.1.4.Vai trò cytokin 
2.1.1.Vai trò CD4 và CD8 
*KN ngoại lai:APC,TCD4 (Th), MHC II 
KN→APC→KN được xử lý→ peptid thẳng 10-20 a.amin.→gắn peptid/MHCII→phức peptid &MHCII →trình diện trên APC→ TCD4 nhận biết & hoạt hóa. 
*KN nội sinh: TB chủ, TCD8 (Tc), MHC I 
Trinh diÖn kh¸ng nguyªn cho c¸c lympho kh¸c nhau 
KN ngo¹i bµo 
KN néi bµo 
TCD4 (Th) 
TCD8 (Tc) 
2.1.2.Vai trò thụ thể 
CD4 & CD8: giúp Th & Tc tiếp cận đúng TB trình diện KN =MHC II & MHC I. 
TCR (T cell receptor): trực tiếp nhận biết KN→ có cấu trúc giống Ig (2 chuỗi peptid & cầu nối S-S, vùng C & V)→vùng V giúp Th, Tc chỉ nhận 1 KN phù hợp 
2.1.3.Vai trò các phân tử kết dính  
Vai trò: giúp sự nhận biết KN tốt hơn, hiệu quả hơn, hoạt hóa Th, Tc tiết lymphokin 
Gồm: ICAM (Intercellular Adhesion Molecule), LFA1,3 (Lymphocyte Function Antigen) 
2.1.4.Vai trò cytokin 
 Cytokin lµ c¸c protein do c¸c tÕ bµo tiÕt ra, t¸c ®éng lªn nhiÒu tÕ bµo kh¸c nhau qua c¸c thô thÓ t­¬ng øng cã trªn tÕ bµo ®Ých. 
ĐÆc tÝnh chung cña cytokin 
1. Cytokin do nhiÒu lo¹i tÕ bµo tiÕt ra sau khi ho¹t hãa 
2. Mét cytokin cã thÓ do nhiÒu lo¹i tÕ bµo tiÕt ra vµ mét lo¹i tÕ bµo cã thÓ tiÕt ra nhiÒu lo¹i cytokin 
 IFN  do c¸c tÕ bµo: lympho T, NK tiÕt ra. 
 Th (T CD4 ) tiÕt ra 22 cytokin: IL-2, IL-4, IFN 
3. ® Ých t¸c ®éng 
 Autocrin: T¸c ®éng trë l¹i tÕ bµo tiªt 
 Paracrin: T¸c ®éng lªn c¸c tÕ bµo xung quanh 
 Telecrin: vµo m¸u, t¸c ®éng lªn tÕ bµo ®Ých ë xa 
ĐÆc tÝnh chung cña cytokin 
Chøc năng sinh häc cña cytokin 
T¸c ®éng sinh häc cña IL-2 ( Interleukin - 2 ) 
Chøc năng sinh häc cña cytokin 
T¸c ®éng sinh häc cña IFN  ( Interferon  ) 
Vai trò của cytokin trong nhận biết KN 
 Trong quá trình nhận biết KN của TCD4 & TCD8→Tín hiệu cần & đủ 
 KN-MHC I (cần) & IL- 2 (đủ) 
 KN-MHC II (cần) & IL- 1 (đủ) 
 2.2. Chức năng điều hòa và kiểm soát miễn dịch  
2.2.1.Chức năng điều hòa & chi phối của Th 
Th hoạt hóa→IL-2→hoạt hóa Th, Tc, Lym B, NK, ĐTB 
2.2.2.Chức năng kiểm soát của Ts 
Là phân nhóm của TCD8. 
-Ức chế phản ứng loại trừ do Th phát động. 
-Kìm hãm suốt đời những quần thể Th “tự phản ứng”→không mắc bệnh tự miễn. 
Chøc năng sinh häc cña cytokin 
T¸c ®éng sinh häc cña IL-2 ( Interleukin - 2 ) 
2.3. Chức năng loại trừ kháng nguyên 
 2.3.1.Vai trò của Tc (TCD8). 
 2.3.2.Vai trò của T DTH 
 2.3.3.Vai trò của tế bào NK, LAK,K 
 2.3.4.Vai trò của Th 
 Vai trß cña lympho bµo TCD8 
TÕ bµo T “®éc” diÖt 
TÕ bµo Th1 
TÕ bµo Th2 
TÕ bµo TCD4 (peptide+MHCII) 
Vai trß cña tÕ bµo NK (ADCC) 
TÕ bµo NK 
T Õ bµo NK HH 
TÕ bµo NK 
Vai trò của Th 
* VỚI KN PHỤ THUỘC TUYẾN ỨC :CẦN SỰ HỖ TRỢ CỦA KHÁNG NGUYÊN VÀ LYMPHO Th. 
-XỬ LÝ VÀ TRÌNH DIỆN KN 
-HỖ TRỢ CỦA LYMPHO BÀO Th 
3.Quá trình hình thành MDTB 
3.1. ĐiÒu kiÖn ®Ó cã MDTB 
Cã hai quÇn thÓ tÕ bµo : trinh diÖn (®¹i thùc bµo) vµ quÇn thÓ tÕ bµo nhËn biÕt (tÕ bµo lympho T) ë c¬ thÓ ®¸p øng miÔn dÞch. 
- Hai quÇn thÓ tÕ bµo nµy ph¶i cã cïng kh¸ng nguyªn hoµ hîp m« chñ yÕu (MHC). 
3.2.Mẫn cảm để hoạt hóa tế bào lympho T 
3.2.1.Mẫn cảm lần đầu (viêm không đặc hiệu). 
3.2.2.Mẫn cảm lần sau (viêm đặc hiệu). 
Mẫn cảm lần đầu(viêm không đặc hiệu). 
Mẫn cảm lần sau(viêm đặc hiệu). 
3.3.Kết quả MDTB 
Gây hoạt hóa các TB có thẩm quyền MD. 
Tăng sinh TB lympho T. 
Hoạt hóa TB lympho B. 
Gây viêm đặc hiệu, quá mẫn chậm. 
Tạo ra các TB lympho T, B “nhớ” để gây MD thứ phát khi gặp lại KN đặc hiệu. 
Kết quả MDTB gp các yếu tố hòa tan do lympho tiết gọi là cytokin:TNF, IFN, IL 
T¸c ®éng sinh häc cña IL-2 ( Interleukin - 2 ) 
Đặc điểm của các đáp ứng tạo kháng thể kỳ đầu và kỳ hai 
3.4.Một số hiện tượng MDTB 
3.4.1. Hiện tượng Kock (1890). 
3.4.2. Hiện tượng bong mảnh ghép. 
Chuột bị lao toàn thân, chết; ĐTB nuốt BK nhưng không giết được BK 
(Không có MD) 
 BK 
Chuột chưa nhiễm BK 
Chuột đã nhiễm BK và sống sót 
Chuột không bị lao toàn thân, thoát chết; ĐTB nuốt nhiều BK và giết được BK 
(Có MD thu được sau nhiễm BK) 
 Hiện tượng Kock 
Tr©n träng c¶m ¬n!