Bài giảng Lắp đặt và sửa chữa mạch - Chương 4: Các khái niệm về sửa chữa máy

42
Ch−ơng 4 Các khái niệm về sửa chữa máy 
4.1 - Các khái niệm chung [6, 21, 22] 
4.1.1 Quá trình sản xuất chi tiết và máy là tổng hợp tất cả các hoạt động 
của con ng−ời, công cụ lao động cần thiết cho xí nghiệp để chế tạo hay sửa chữa 
các chi tiết, tháo máy, phục hồi chi tiết, kiểm tra chất l−ợng, lắp ráp, vận chuyển 
, cung cấp và các hoạt động khác. 
4.1.2 - Quá trình sửa chữa 
Là quá trình sản xuất tại xí nghiệp theo ch−ơng trình kế hoạch sửa chữa 
đã định hoặc khắc phục các sự cố trong quá trình sản xuất. 
4.1.3 - Sửa chữa chi tiết [22] 
 Là tập hợp các nguyên công khắc phục các khuyết tật; phục hồi khả năng 
làm việc của các chi tiết bằng cách phục hồi lại kích th−ớc hoặc cơ tính của chi 
tiết máy, ... 
4.1.4 - Phục hồi chi tiết là tổng hợp các thao tác, các nguyên công nhằm 
khắc phục các sai lệch hay phục hồi khả năng làm việc, trữ năng, kích th−ớc, 
hình dáng, ... của các chi tiết máy. Phục hồi các chi tiết máy có thể thực hiện 
bằng các ph−ơng pháp : hàn đấp, mạ, phun đắp, gia công áp lực, bằng gia công 
cơ khí... 
4.1.5 Quá trình công nghệ là một phần của quá trình sản xuất trực tiếp 
làm thay đổi trạng thái và tính chất của đối t−ợng sản xuất. Quá trình công nghệ 
bao gồm các quá trình : thay đổi kích th−ớc, tính chất, tháo - lắp ráp, sửa chữa,... 
Quá trình công nghệ lắp ráp : là quá trình sản xuất trực tiếp liên quan trực tiếp 
lần l−ợt đến từng chi tiết. 
Quá trình công nghệ sửa chữa liên quan đến sự thay đổi trạng thái của chi tiết 
(kích th−ớc, hình dáng, chất l−ợng bề mặt của chi tiết. 
• Quá trình công nghệ đ−ợc thực hiện theo các nguyên công nhất định hoặc 
theo các trình tự nhất định. Trong đó các nguyên công đ−ợc thực hiện tại một 
vị trí cố định để chế tạo một loại hay nhiều loại sản phẩm. Trong nguyên 
công có thể có phần công nghệ chuyển tiếp : tháo , lắp, hiệu chỉnh, ... 
• Các quá trình trên liên quan đến các bản vẽ chi tiết, sơ đồ công nghệ, bản vẽ 
các nguyên công,... Các tài liệu này đ−ợc dùng để chuẩn bị các vật t− thiết bị 
cần thiết, hạch toán các chỉ tiêu kinh tế, phân bố kế hoạch và tổ chức sản 
xuất. 
• Chu kỳ sửa chữa là thời gian làm việc của thiết bị giữa 2 lần sửa chữa lớn ( 
đại tu). 
• Cấu trúc của chu kỳ sửa chữa là thứ tự lần l−ợt các dạng sửa chữa giữa 2 lần 
sửa chữa lớn (đại tu): Đại tu (Đ) - Bảo d−ỡng (B) - Nhỏ (N) - B - Trung tu (T) 
- đại tu (Đ)... 
4.2. Tổ chức sửa chữa và các dịch vụ sửa chữa 
4.2.1 Cơ sở lựa chọn ph−ơng án sửa chữa 
Dựa vào : 
• Kết cấu máy, loại máy, số l−ợng và khối l−ợng, ... 
43
• Điều kiện về khả năng sửa chữa : cơ sở vật chất, tiềm năng về kỹ thuật, trình 
độ, đội ngũ kỹ thuật và công nhân lành nghề, ... 
• Nguồn cung cấp vật t− và phụ tùng thay thế. 
• Khả năng hợp tác, liên kết với các cơ sở khác để cùng giải quyết các vấn đề 
kỹ thuật trong quá trình sửa chữa và sản xuất yêu cầu. 
• Khả năng thiết bị hiện có tại cơ sở sửa chữa máy. 
4.2.2 Phân loại các hệ thống sửa chữa [6, 21, 22] 
• Hệ thống sửa chữa theo nhu cầu (Sửa chữa đột xuất). 
• Hệ thống sửa chữa thay thế cụm. 
• Hệ thống sửa chữa theo tiêu chuẩn. 
• Hệ thống sửa chữa xem xét liên hoàn. 
• Sửa chữa theo kế hoạch dự phòng ( bảo d−ỡng, sửa chữa nhỏ, sửa chữa vừa, 
sửa chữa lớn (đại tu). 
a - Hệ thống sửa chữa theo nhu cầu 
• Đây là dạng sửa chữa không có kế hoạch tr−ớc. Do trong qúa trình làm việc 
máy có sự cố, hỏng hóc,... yêu cầu phải kiểm tra và sửa chữa ngay nhằm 
khắc phục các sự cố là chính. 
• Loại sửa chữa này không có yêu cầu chặt chẽ về chất l−ợng sửa chữa cũng 
nh− tình trạng máy sau khi sửa chữa. 
• Nh−ợc điểm của loại sửa chữa này là kế hoạch sản xuất bị động. chất l−ợng 
sửa chữa, độ chính xác, độ tin cậy, hiệu suất của máy không đảm bảo đạt các 
yêu cầu kỹ thuật ban đầu. 
• Dạng sửa chữa này phù hợp với các loại thiết bị đơn giản, nhỏ, dễ tháo lắp, ít 
các bộ truyền động,... hoặc khắc phục tạm thời các sự cố nhỏ trong dây 
chuyền sản xuất. 
b - Hệ thống sửa chữa thay thế cụm 
 Là tiến hành thay thế từng cụm máy sau một thời gian làm việc. Thời gian tiến 
hành thay thế sửa chữa nhanh, không ảnh h−ởng nhiều đến quá trình sản xuất. 
Hệ thống sửa chữa thay thế cụm th−ờng đ−ợc áp dụng cho những máy có độ 
chính xác cao, có độ tin cậy lớn. 
 c - Hệ thống sửa chữa theo tiêu chuẩn 
 Thực chất của hệ thống sửa chữa theo tiêu chuẩn là sau một thời gian làm 
việc nhất định theo kế hoạch sửa chữa, máy đ−ợc thay thế một số chi tiết và đ−ợc 
hiệu chỉnh lại theo tiêu chuẩn kỹ thuật đã quy định. Đây cũng có thể coi là một 
dạng sửa chữa thay thế cụm nh−ng mức độ thay thế thắp hơn. Khi sửa chữa máy 
phải dừng làm việc lâu để thay thế và hiệu chỉnh. Đây là hệ thống đơn giản về 
mặt xây dựng kế hoạch sửa chữa và bố trí công việc sửa chữa. 
Nh−ợc điểm là không triệt để sử dụng hết khả nănglàm việc của chi tiết máy. Hệ 
thống này th−ờng đ−ợc áp dụng cho các máy đòi hỏi sự an toàn cao : Nh− đầu 
máy, máy nâng hạ, áp dụng ở các nhà máy chuyên môn hoá có nhiều thiết bị 
cùng kiểu, ... 
d - Hệ thống sửa chữa xem xét liên hoàn . 
• Kiểm tra xem xét máy 
• Phát hiện các sự cố, sai lệch hay sự làm việc không bình th−ờng lập kế hoạch 
sửa chữa. 
44
 Sửa chữa theo hệ thống này đơn giản, khắc phục đ−ợc tình trạng h− hỏng 
đột xuất. Nói chung các hệ thống sửa chữa vừa nêu trên là không kinh tế, gây 
lãng phí chi tiết máy, và rất bị động vì không dự tính đ−ợc toàn bộ quá trình sửa 
chữa một thiết bị. 
e - Hệ thống sửa chữa theo kế hoạch dự phòng. 
 Là biện pháp xem xét, bão d−ỡng và sửa chữa thiết bị đ−ợc tiến hành theo 
chu kỳ thời gian đã định tr−ớc nhằm mục đích đảm bảo cho máy luôn làm việc 
tốt. 
Nhiệm vụ 
• Đảm bảo trạng thái làm việc của thiết bị. 
• Đảm bảo công suất. 
• Đảm bảo chất l−ợng; 
• Ngăn ngừa những h− hỏng bất ngờ . 
• Giảm chi phí cho quá trình sửa chữa máy tiếp theo. 
• Có thể tăng năng suất qua mỗi lần sửa chữa, cải tiến máy. 
 Hệ thống sửa chữa định kỳ theo kế hoạch dự phòng: Cần có thợ làm việc tại 
máy đó; cần có thợ sửa chữa; thợ nguội có thể kiểm tra trong thời gian nghĩ giữa 
ca, nghĩ ăn tr−a, tranh thủ để kiểm tra và hiệu chỉnh máy. Thợ sửa chữa có thể 
thông qua âm thanh khi làm việc phát ra, hành trình máy, v.v... để chẩn đoán tình 
trạng kỹ thuật của máy. 
4.3 Các hình thức tổ chức sửa chữa [6] 
 - Sửa chữa tập trung. 
 - Sửa chữa không tập trung ( phân tán). 
 - Hình thức sửa chữa hổn hợp. 
 - Về thời gian thì có : Sửa chữa liên tục theo tuần tự. Sửa chữa cấp tốc; sửa 
chữa song song với các công việc nguội cơ khí và lắp ráp. 
4.4 Tổ chức nơi sửa chữa 
 - Cố định tại phân x−ởng hay nhà máy sửa chữa. 
 - Di động; (Trên xe chuyên dùng, tổ chức thành đội đi sửa chữa ) 
 - Diện tích nơi làm việc : nhỏ, rộng với những yêu cầu về không gian vùng 
cần tổ chức sửa chữa, ... 
 - Điều kiện làm việc : khí hậu, thiết bị, vật t−, địa điểm : trong nhà, trong 
phân x−ởng, ngoài công tr−ờng, ... 
 - Ngoài ra cần l−u ý các yêu cầu về an toàn lao động, vệ sinh môi tr−ờng 
khi sửa chữa. 
4.5 - Các ph−ơng pháp sửa chữa 
4.5.1 Bảo quản và bảo d−ỡng máy 
Bảo quản máy phải tiến hành th−ờng xuyên trong quá trình vận hành,tr−ớc 
và sau khi kết thúc làm việc. 
Nội dung các công việc khi baỏ d−ỡng máy : 
• Xem xét và kiểm tra tình trạng làm việc của các cơ cấu, các bộ phận của 
máy. 
• Điều chỉnh các khe hở cần thiết, siết chặt các bu lông, ốc vít bị long ra, vặn 
chỉnh các cơ cấu bị rơ, ... 
45
• Điều chỉnh các ổ đỡ trục, kiểm tra điều chỉnh các khớp nối, các liên kết, các 
bề mặt tiết xúc. 
• Điều chỉnh các bộ truyền : đai, xích, phanh, ... 
• Điều chỉnh các cơ cấu lò xo, ... 
• Lâu chùi và làm sạch bàn máy, các băng tr−ợt, ... 
• Thay thế và sửa chữa kịp thời các chi tiết hỏng, mòn, không còn thoả mãn các 
yêu cầu kỹ thuật. 
• Kiểm tra và thay dầu, mở. 
• Che chắn bảo vệ để đảm bảo máy làm việc an toàn và bảo quản máy tốt. 
4.5.2 Sửa chữa nhỏ ( tiểu tu ) 
 Là một dạng sửa chữa theo kế hoạch trong đó chỉ thay thế hay phục hồi 
một số l−ợng nhỏ các chi tiết bị hỏng và điều chỉnh từng bộ phận để đảm bảo cho 
máy làm việc bình th−ờng đến kỳ sửa chữa theo kế hoạch tiếp theo. 
Nội dung : 
• Tháo rời từng bộ phận của máy; 
• Tháo rời từng chi tiết của 2 - 3 bộ phận, 
• Loại bỏ các chi tiết hỏng nặng. 
• Rửa và lâu chùi các chi tiết đã tháo ra. 
• Kiểm tra điều chỉnh các khe hở giửa trục và bạc lót, điều chỉnh các ổ bi, thay 
thế ổ bi hỏng. 
• Lắp chỉnh các bánh răng, cần gạt tay quay, ... 
• Kiểm tra sửa chữa các bộ phận che chắn,... 
• Kiểm tra hệ thống bôi trơn, thay dầu mở, hệ thống làm mát 
• Khắc phục các hiện t−ợng rò rỉ ở chỗ ống nối, van bị hở, 
• Lập kế hoạch thay thế các chi tiết cho kỳ sửa chữa tiếp theo. 
• Kiểm tra lại độ chính xác của máy. 
• Kiểm tra tiếng ồn, độ nóng khi máy vận hành, ... 
• Thử máy không tải, đầy tải và cho máy vào vận hành. 
4.5.3 Sửa chữa trung bình 
 Là một dạng sửa chữa theo kế hoạch trong đó tiến hành tháo từng bộ phận 
của máy. Trong quá trình sửa chữa tiến hành thay thế, phục hồi các chi tiết và bộ 
phận bị hỏng, đồng thời điều chỉnh các toạ độ nhằm phục hồi độ chính xác đã 
đ−ợc quy định theo tiêu chuẩn hay điều kiện kỹ thuật. 
Nội dung : 
• Tháo từng phần của máy, rửa và làm sạch; 
• Kê khai khuyết tật; lập kế hoạch cho sửa chữa 
• Sửa chữa trục , phục hồi trục, thay lót trục, .... 
• Thay thế các chi tiết bị h− hỏng; thay thế các bảng chỉ số của máy,... 
• Cọ rửa và làm sạch các rãnh tr−ợt ( kiểu chữ T , ∆, ... 
• Sơn bảo d−ỡng máy. 
• Sau khi sửa chữa, phải tiến hành kiểm tra , thử máy tr−ớc khi đi vào vận hành 
chính thức. 
4.5.4 Sửa chữa lớn ( đại tu ) 
46
 Đây là dạng sửa chữa phải tháo rời toàn bộ máy. Cho nên ngoài các công 
việc nh− đã nêu ở trên còn cần tiến hành tân trang lại máy . Quá trình sửa chữa 
đ−ợc tiến hành một cách kỹ càng đối với toàn bộ các cụm máy và các chi tiết.