Bài giảng Kế toán ngân hàng - Chương thứ sáu: Kế toán nghiệp vụ huy độ

ụng
Bên Có: Số tiền khách hàng chuyển vào ngân hàng
Số dư Có: Số tiền khách hàng hiện đang gửi tại NH
Nội dung và kết cấu của TK 491
Bên Nợ: Số lãi tiền gửi NH đã thanh toán cho khách hàng
Bên Có: Số tiền lãi tích luỹ NH đã tính trước vào chi phí
Số dư Có: Số tiền lãi NH chưa thanh toán với khách hàng
Quy trình kế toán tiền gửi
1. Khách hàng nộp tiền mặt vào tài khoản tiền gửi
Nợ TK 1011,1031
Có TK 4211,4221
2. Khách hàng nhận tiền từ các khách hàng khác chuyển đến
Nợ TK 5011,1113,5212, 4211, 4221
Có TK 4211,4221
3. Khách hàng chuyển tiền để thanh toán cho các khách hàng khác
Nợ TK 4211,4221
Có TK 5011,1113,5211, 4211, 4221
4. Khách hàng rút tiền mặt tại quỹ hoặc máy ATM
Nợ TK 4211,4221
Có TK 1011,1031
Có TK 1014
Kế toán lãi phải trả cho khách hàng
1. Hàng tháng ngân hàng tính lãi phải trả cho khách hàng
Nợ TK 801 Trả lãi tiền gửi
Có TK 491 Lãi phải trả cho tiền gửi
2. Ngân hàng thanh toán tiền lãi cho khách hàng 
Nợ TK 491 Lãi phải trả cho tiền gửi
 Có TK 1011,1031
Quy trình kế toán tiền gửi tiết kiệm
Kế toán tiền gốc
1. Khách hàng nộp tiền mặt để gửi tiết kiệm
 Nợ TK 1011,1031
 Có TK 4231,4241, 4232, 4242
 2. Khách hàng nhận tiền từ các khách hàng khác để gửi tiền tiết kiệm
 Nợ TK 5012,1113,5212 Các hình thức thanh toán vốn giữa các 
NH
 Có TK 4231,4241 Số tiền khách hàng gửi tiết kiệm
3. Khách hàng chuyển hạn tiền gửi tiết kiệm 
 Nợ TK 4232,4242 Tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn
Có TK 4231,4241Tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn
4. Khách hàng rút tiền gửi tiết kiệm
Nợ TK 4231,4241, 4232, 4242 Số tiền khách hàng gửi tiết kiệm
Có TK 1011,1031 Tiền mặt bằng VND hoặc 
ngoại tệ
Kế toán lãi phải trả của tiền gửi tiết kiệm
1. Hàng tháng ngân hàng tính lãi phải trả cho khách hàng
Nợ TK 801 Trả lãi tiền gửi
Có TK 491 Lãi phải trả cho tiền gửi
3. Ngân hàng thanh toán tiền lãi cho khách hàng khi đến hạn
Nợ TK 491 Số tiền lãi thanh toán cho khách hàng
 Có TK 1011,1031
6.3.2. Kế toán ngân hàng phát hành các giấy tờ có giá
Giấy tờ có giá là các loại giấy có giá trị như tiền bao gồm các giấy chứng 
nhận của tổ chức tín dụng phát hành để huy động vốn trong đó xác nhận nghĩa vụ 
trả nợ một khoản tiền trong một thời hạn nhất định, điều kiện trả lãi và các điều 
khoản cam kết khác giữa tổ chức tín dụng và người mua.
Chứng từ
 Các chứng từ gốc được sử dụng trong hạch toán là các liên giấy nộp tiền, uỷ 
nhiệm thu (chi), séc và các loại kì phiếu, trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi.
Tài khoản sử dụng
Nhóm tài khoản TCTD phát hành giấy tờ có giá
Tài khoản cấp I: TK 43- TCTD phát hành giấy tờ có giá
Tài khoản cấp II: 
TK 431- Mệnh giá giấy tờ có giá bằng VND
TK 432- Chiết khấu giấy tờ có giá bằng VND
TK 433- Phụ trội giấy tờ có giá bằng VND
TK 434- Mệnh giá giấy tờ có giá bằng ngoại tệ và vàng
TK 435- Chiết khấu giấy tờ có giá bằng ngoại tệ và vàng
TK436- Phụ trội giấy tờ có giá bằng ngoại tệ và vàng
TK 492- Lãi phải trả về phát hành giấy tờ có giá
TK 4921- Lãi phải trả cho các giấy tờ có giá bằng VND
TK 4922- Lãi phải trả cho các giấy tờ có giá bằng ngoại tệ
Nội dung và kết cấu của các TK 431, 432, 434 và 435
Bên Nợ: Số tiền chi trả cho các giấy tờ có giá đã đến kỳ thanh toán
Bên Có: Số tiền thu về phát hành các giấy tờ có giá
Số dư Có: Số tiền của các giấy tờ có giá đã phát hành chưa đến 
kỳ thanh toán cho người mua 
Nội dung và kết cấu của TK 433,436
Bên Nợ: Phân bổ phụ trội GTCG phát sinh trong kỳ
Bên Có: Phụ trội GTCG phát sinh trong kỳ
Số dư Có: Phản ánh phụ trội GTCG chưa phân bổ cuối kỳ
Nội dung và kết cấu của TK 492 tương tự như của TK491
Quy trình kế toán
Ngân hàng phát hành giấy tờ có giá theo mệnh giá (lãi sau)
1. Khi ngân hàng phát hành chứng từ có giá 
 Nợ TK 1011,1031 Mệnh giá
 Có TK 431,434 Mệnh giá
 2. Ngân hàng tính lãi phải trả cho khách hàng:
 Nợ TK 803 Lãi suất
 Có TK 492 Lãi suất
4. Ngân hàng thanh toán tiền lãi và gốc cho khách hàng khi đến hạn:
Nợ TK 431,434 Mệnh giá
Nợ TK 492 Lãi suất
Có TK 1011,1031 Mệnh giá + Lãi suất
Ngân hàng phát hành giấy tờ có giá theo chiết khấu (lãi trước)
1. Khi ngân hàng phát hành chứng từ có giá 
Nợ TK 1011,1031 Mệnh giá – Lãi suất
Nợ TK 492 Lãi suất
Có TK 432,435 Mệnh giá
2. Ngân hàng tính lãi phải trả cho khách hàng
Nợ TK 803 Lãi suất
Có TK 492 Lãi suất
3. Ngân hàng thanh toán chứng từ có giá cho khách hàng khi đến hạn
Nợ TK 432,435 Mệnh giá
Có TK 1011,1031 Mệnh giá
6.3.3. Kế toán vốn đi vay từ các TCTD khác và từ NHNN
Khi có nhu cầu bổ sung vốn cho hoạt động kinh doanh ngân hàng có thể đi vay các 
tổ chức tín dụng khác hoặc vay ngân hàng nhà nước.
Chứng từ
Các chứng từ gốc được sử dụng trong hạch toán là các hợp đồng tín dụng đi 
vay và nhận vốn, giấy báo Nợ, giấy báo Có
Tài khoản sử dụng
Nhóm tài khoản vay NHNN và TCTD
Tài khoản cấp II và cấp III
TK 403- Vay NHNN bằng VND
TK 4031- Vay theo hồ sơ tín dụng
TK 4032- Vay chiết khấu, tái chiết khấu các GTCG
TK 4033- Vay cầm cố các giấy tờ có giá
TK 4034- Vay thanh toán bù trừ
TK 4035- Vay hỗ trợ đặc biệt
TK 4036- Vay khác
TK 4037- Nợ quá hạn
TK 404- Vay NHNN bằng ngoại tệ
TK 4041- Nợ vay trong hạn
TK 4049- Nợ quá hạn
TK 415- Vay các TCTD trong nước bằng VND
TK 4151- Nợ vay trong hạn
TK 4159- Nợ quá hạn
TK 416- Vay các TCTD trong nước bằng ngoại tệ
TK 4161- Nợ vay trong hạn
TK 4162- Nợ quá hạn
TK 417- Vay các NH ở nước ngoài bằng VND
TK 4171- Nợ vay trong hạn
TK 4172- Nợ quá hạn
TK 418- Vay các NH ở nước ngoài bằng ngoại tệ
TK 4181- Nợ vay trong hạn
TK 4182- Nợ quá hạn
TK 419- Vay chiết khấu, tái chiết khấu thương phiếu và các GTCG khác.
TK 493- Lãi phải trả cho tiền vay
TK 4931- Lãi phải trả cho tiền vay bằng VND
TK 4932- Lãi phải trả cho tiền vay bằng ngoại tệ
Nội dung và kết cấu của các TK 403, 404, 415, 416, 417, 418 và 419
Bên Nợ: Số tiền ngân hàng đã thanh toán cho các TCTD khác hoặc NHNN
Bên Có:Số tiền ngân hàng đã vay các TCTD khác hoặc NHNN
Số dư Có: Số tiền ngân hàng còn nợ các TCTD và NHNN
Nội dung và kết cấu của TK 493 tương tự như của TK 491
Quy trình kế toán
 Kế toán nghiệp vụ vay các TCTD trong nước
1. Ngân hàng vay các TCTD trong nước
Nợ TK 1011,1031,5211, 5012 
Có TK 4151,4161
2. Ngân hàng thanh toán cho các TCTD trong nước
Nợ TK 4151,4161 
Có TK 1011,1031,5211, 5012
3. Ngân hàng chuyển nợ quá hạn
Nợ TK 4159,4169
Có TK 4151,4161
 Kế toán lãi phải trả cho các TCTD trong nước
1. Ngân hàng tính lãi phải trả hàng tháng
Nợ TK 802
Có TK 4931,4932
2. Ngân hàng trả lãi cho các TCTD khác
Nợ TK 4931,4932
Có TK 1011,1031,5211
 Kế toán nghiệp vụ vay NHNN 
1. Ngân hàng vay vốn của NHNN
 Nợ TK 1113, 1123
 Có TK 4031,4032,4034
2. Ngân hàng thanh toán nợ cho NHNN
 Nợ TK 4031,4032,4034
 Có TK 1113, 1123
 Kế toán lãi phải trả cho NHNN
1. Ngân hàng tính lãi phải trả cho NHNN
Nợ TK 802
Có TK 4931
2. Ngân hàng trả lãi cho NHNN
Nợ TK 4931
Có TK 1113,1123
6.3.4. Kế toán các nguồn vốn khác
Nguồn vốn uỷ thác, đầu tư, cho vay là nguồn vốn mà NHTM nhận được từ 
các tổ chức cung ứng vốn thông qua NHNN hoặc qua thanh toán vốn giữa các 
ngân hàng, để đáp ứng nhu cầu cho vay vốn đối với các đối tượng có yêu cầu. 
Chứng từ
Các chứng từ gốc được sử dụng trong hạch toán là các hợp đồng tín dụng đi 
vay và nhận vốn, giấy báo nợ, giấy báo có, uỷ nhiệm thu (chi), séc
Tài khoản sử dụng
TK cấp II và III
TK 481- Nhận vốn để cho vay đồng tài trợ bằng VND
TK 482- Nhận vốn để cho vay đồng tài trợ bằng ngoại tệ
TK 483- Nhận tiền uỷ thác, đầu tư, cho vay bằng VND
TK 484- Nhận tiền uỷ thác, đầu tư, cho vay bằng ngoại tệ
TK 494- Lãi phải trả cho vốn tài trợ, uỷ thác, đầu tư, cho vay
TK 4941-Lãi phải trả cho vốn tài trợ, uỷ thác, đầu tư bằng VND
TK 4942-Lãi phải trả cho vốn tài trợ, uỷ thác, đầu tư bằng ngoại tệ
Nội dung và kết cấu của TK 481, 482, 483 và 484
Bên Nợ: Số vốn đã thanh toán với tổ chức giao vốn (khi đã giải ngân cho 
khách hàng vay)
Bên Có: Số vốn nhận được từ các tổ chức giao vốn
Số dư Có: Phản ánh số vốn nhận của các tổ chức giao vốn nhưng chưa 
giải ngân cho khách hàng
Nội dung và kết cấu TK 494 tương tự như của TK 491
Phương pháp hạch toán:
 Hạch toán nghiệp vụ vốn uỷ thác, đầu tư, cho vay của NHTM:
1. Ngân hàng nhận vốn
Nợ TK 1011,1031,5212
Có TK 483,484
3. Ngân hàng hoàn trả vốn cho các tổ chức cung ứng vốn:
Nợ TK 483,484
Có TK 1011,1031,5211
 Hạch toán lãi phải trả cho vốn uỷ thác, đầu tư, cho vay của NHTM: tương tự 
như hạch toán lãi phải trả cho các TCTD trong nước.
Bài tập: Xác định các tài khoản liên quan đến các nghiệp vụ kinh tế tài chính 
sau:
Bài tập 1: Ngày 1 tháng 2 năm 2004 khách hàng G đã mua một chứng từ có giá 
phát hành theo mệnh giá là 20 ngàn đô la Mỹ kỳ hạn 2 năm lãi suất cố định 7 %/ 
năm. Ngày 1 tháng 2 năm 2006 khách hàng trên đã thanh toán cả gốc và lãi bằng 
USD.
Bài tập 2: Ngày 1 tháng 3 năm 2004 Ngân hàng đã nhận tiền gửi tiết kiệm của 
khách hàng F số tiền là 50 triệu đồng lãi suất 9%/ năm, thời hạn 3 tháng. Ngày 1 
tháng 6 năm 2006 khách hàng đã thanh toán cả gốc và lãi bằng tiền mặt.
Bài tập 3: Ngày 2 tháng 10 năm 2005 Khách hàng A đã gửi tiền tiết kiệm vào 
ngân hàng là 50 triệu đồng, thời hạn 6 tháng, lãi suất 8%/năm. Ngày 12 tháng 9 
năm 2006 KHA đã thanh toán cả gốc và lãi bằng tiền mặt
Bài tập 4: Ngày 15 tháng 11 năm 2006 KH B gửi vào tài khoản tiền gửi không kỳ 
hạn là 20 triệu đồng
Bài tập 5: Ngày 16 tháng 11 năm 2006 KH C rút tiền gửi không kỳ hạn là 50 triệu 
đồng để trả lương cho cán bộ công chức.
Biết rằng: Lãi suất tiền gửi và tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn là 2,4 %/năm
Tóm tắt: Kế toán huy động vốn trong ngân hàng bao gồm kế toán tiền gửi, tiền 
gửi tiết kiệm, đi vay các TCTD khác và ngân hàng nhà nước theo loại tiền tiền 
VND và ngoại tệ và vàng. Ngoài ra còn theo dõi theo hai loại chính có kỳ hạn và 
không kỳ hạn. Đây là nguồn vốn rất quan trọng phục vụ cho hoạt động kinh doanh 
trong ngân hàng nên phải theo dõi chi tiết cho từng khách hàng. Đặc biệt ở đây sử 
dụng một số lượng chứng từ điện tử rất lớn, vì vậy kế toán cần chú ý trong công 
tác xứ lý và cập nhật thông tin.