Bài giảng Chuyển hóa Hemoglobin - Trần Khánh Chi

CHUYỂN HOÁ HEMOGLOBIN 
ThS. Trần Khánh Chi 
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI 
BỘ MÔN HOÁ SINH 
Trình bày được sơ đồ thoái hoá hemoglobin và giải thích được các hiện tượng vàng da 
Trình bày được bệnh do rối loạn tổng hợp Hem và do sai sót tổng hợp globin 
MỤC TIÊU 
Sự thoái hoá hemoglobin và ý nghĩa lâm sàng 
1.1. Sự thoái hoá hemoglobin 
1.2. Ý nghĩa lâm sàng 
Sự tổng hợp hemoglobin 
2.1. Sự tổng hợp hem 
2.2. Sự tổng hợp globin 
NỘI DUNG BÀI GIẢNG 
MỞ ĐẦU 
Hb chiếm 34% lượng protein hồng cầu . 
Đời sống hồng cầu khoảng 120 ngày 
Hồng cầu già bị phá hủy ở hệ thống võng nội mô giải phóng Hb 
Hb thủy phân thành Hem và Globin 
Hem thoái hóa thành bilirubin 
Globin thoái hóa thành acid amin 
Tổng hợp Hb là sự tổng hợp Hem và globin 
Tổng hợp hem 
Tổng hợp globin 
THOÁI HOÁ HEMOGLOBIN 
Lách, tủy xương, tế bào Kupfer của gan 
Hồng cầu già 
Đại thực bào 
THOÁI HOÁ HEM 
THOÁI HOÁ HEM 
Bilirubin là sản phẩm thoái hóa của hem 
THOÁI HOÁ HEM 
UDP-Glucuronyl transferase 
THOÁI HOÁ HEM 
Phần lớn chuyển thành stercobilinogen stercobilin , sắc tố chính của phân 
Phần nhỏ được tái hấp thu về gan theo tĩnh mạch cửa , tới thận và bài tiết ra ngoài nước tiểu 
Vi khuẩn ở ruột giải phóng bilirubin tự do và thoái hóa thành urobilinogen 
Bilirubin liên hợp 
(Bilirubin diglucuronat ) 
Theo mật xuống ruột 
THOÁI HOÁ HEM 
TAN HUYẾT NỘI MẠCH 
Bình thường <10% Hb được giải phóng trực tiếp vào tuần hoàn 
Dimer α,β 
+ Haptoglobin 
Haptoglobin-dimer 
Tế bào võng nội mô : Thoái hóa Hem như đã trình bày 
Gan : thoái hóa tiếp bởi Hemoxygenase 
Hem- Hemopexin 
Hematin -Hemopexin 
+ Hemopexin 
Hem tự do 
Hematin tự do 
Tan huyết nội mạch 
HỘI CHỨNG VÀNG DA 
Vàng da: Tăng bilirubin máu 
Bilirubin trực tiếp ( liên hợp ) 
Bilirubin gián tiếp ( tự do) 
HỘI CHỨNG VÀNG DA 
Vàng da trước gan : 
Tan huyết : bẩm sinh hoặc mắc phải 
Vàng da ở trẻ sơ sinh : gan trẻ chưa hoàn thiện , thiếu hụt enzym glucuronyltransferase , bất đồng nhóm máu Rh. 
HỘI CHỨNG VÀNG DA 
Vàng da tại gan 
Thuốc ảnh hưởng tới sự hấp thu bilirubin, ví dụ : rifampicin 
Khiếm khuyết trong quá trình vận chuyển billirubin vào gan hoặc thiếu hụt enzm liên hợp : Đẻ non, Viêm gan , Hội chứng Gilbert, Hội chứng Crigler - Najjar . 
Tế bào gan bị huỷ hoại , tổn thương : viêm gan , thuốc , hội chứng Dubin - Johnson. 
Tắc mật trong gan : Viêm gan , xơ gan , thâm nhiễm , teo đường mật , khối u 
HỘI CHỨNG VÀNG DA 
Vàng da sau gan 
Sỏi mật 
Hẹp đường mật 
K đầu tụy hay K đường mật 
Viêm đường mật 
Teo đường mật ở trẻ em 
HỘI CHỨNG VÀNG DA 
Bệnh 
Tổn thương 
Bilirubin 
Đặc điểm lâm sàng 
Hội chứng 
Crigler-Najjar 
Thiếu hụt trầm trọng 
UDP- glucuronyl transferase 
 bilirubin tự do  
Vàng da nặng 
Hội chứng Gilberts 
Giảm hoạt tính của 
UDP-glucuronyl transferase 
Bilirubin tự do  
Vàng da nhẹ khi bị ốm 
Hội chứng Dubin-Johnson 
Bất thường vận chuyển bilirubin liên hợp vào hệ thống dẫn mật 
Bilirubin liên hợp  
Vàng da nhẹ 
Các bệnh di truyền rối loạn chuyển hóa bilirubin 
SINH TỔNG HỢP HEM 
Bước 1: xảy ra trong ty thể (p.ư 1) 
SINH TỔNG HỢP HEM 
Bước 2: ở bào tương (pư 2-5) 
SINH TỔNG HỢP HEM 
Bước 3: Ty thể (pư 6-8) 
ĐIỀU HOÀ TỔNG HỢP HEM 
Chủ yếu điều hoà enzym ALA synthase theo cơ chế điều hoà ngược 
RỐI LOẠN SINH TỔNG HỢP HEM 
Các chất ức chế enzym gây porphyria 
Bệnh porphyria di truyền 
Porphyria do chất ức chế enzym ( ENZYME INHIBITORS CAUSING PORPHYRIA) 
PORPHYRIA – Tiếng Hy lạp “ porphyros ” ( nước tiểu màu tím ). Thường gây các rối loạn thần kinh 
ALA dehydratase - chì 
Uroporphyrinogen decarboxylase - dioxin, chì , cadmium, hexachlorobenzene 
Ferrochelatase - chì 
SINH TỔNG HỢP GLOBIN 
Tương tự quá trình sinh tổng hợp protein 
Các chuỗi α, β sau khi được tổng hợp xong sẽ gắn với nhau tạo dimer (α, β) rồi tạo thành tetramer (α 2 β 2 ) 
Bệnh hemoglobin ( hemoglobinopathies ) 
Bất thường về cấu trúc globin: tổn thương gen cấu trúc 
Ví dụ : bệnh HbS 
Hb bình thường là α 2 β 2: trong HbS tổn thương chuỗi β (Val ở vị trí số 6 thay bởi Glu ) 
RỐI LOẠN SINH TỔNG HỢP GLOBIN 
RỐI LOẠN SINH TỔNG HỢP GLOBIN 
Thalassemia: Rối loạn số lượng chuỗi globin. Bất thường ở gen điều hoà . 
Suy giảm tổng hợp chuỗi Alpha hoặc beta 
 Thể nhẹ hay nặng tùy mức độ trầm trọng , người lành mang gen bệnh 
Huyết tán , thiếu máu hồng cầu nhỏ