Bài giảng Phân tích thiết kế hệ thống thông tin - Mô hình hóa dữ liệu

ức danh Tên con gái
(1,1) (0,n)
(1,n) (0,n)
(1,1)
(0,n)
Sống ở
Sinh tại
THÀNH PHỐ
MIỀN
Số 
năm
Chiến lƣợc trong ra ngoài
70Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Lĩnh vực ứng dụng
m quan trọng nhất
Phát triển theo “vết 
dầu loang”
Lƣợc đồ cuối
Các thực thể quan trọng 
và nổi bật
Lƣợc đồ 
khởi điểm
Lƣợc đồ 
trung gian
Phát triển thêm các khái niệm 
có liên quan đến khái niệm 
khởi điểm
Phát triển lần thứ 3
Ví dụ
71Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
 Ứng dụng Quản lý nhân chủng học
CON NGƢỜI VỊ TRÍ
Họ tên
Ngày sinh
Chiều cao
Cân nặng
Tên
Dân số
(1,1) (0,n)
(1,n) (0,n)
Sống ở
Sinh tại
Số 
năm
Phát triển lần thứ 1
Thuộc
(1,1)
(0,n)
MIỀNTên
Châu lụcChức danh Tên con gái
THÀNH PHỐ
Phát triển lần thứ 2
ĐÀN ÔNG PHỤ NỮ QUỐC GIA
Ví dụ
 Quản lý yêu cầu sách của nhà khoa học (NKH)
• Sau khi nhận được phiếu yêu cầu (PYC), NKH điền vào
PYC sách cần mua và gởi lại cho nhân viên nghiệp vụ.
Nhân viên này tiếp nhận PYC và lưu lại chờ ngày xử lý.
• Đến thời điểm hết hạn qui định nộp. Nhân viên nghiệp vụ
tập hợp tất cả các PYC và xử lý:
 Kiểm tra PYC có sách nào sách nào không thuộc danh mục sách có thể
đặt hay không? hoặc PYC có tổng trị giá có không vượt quá số ngân sách
được cấp cho NKH hay không?
• Nếu một trong hai điều kiện trên không thoả thì nhân viên
sẽ thông báo cho NKH để điểu chỉnh.
• Nếu cả hai điều kiện đều thoả thì nhân viên sẽ phân loại
các sách cần đặt trên tất cả các PYC theo từng nhà cung
ứng (NCU).
• Lập đơn đặt sách gởi đến cho từng NCU và thông báo cho
NKH ngày dự kiến nhận sách.
Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM 72
Ví dụ
73Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
 Ứng dụng Quản lý yêu cầu sách
Mã sách
Tên sách
Đơn giá
Số trang
Ngôn ngữ
SÁCH
Phát triển lần thứ 1
(0,n)
(0,n)
(1,1)Ngày
Số phiếu
Trị giá PYC
Tình trạng
(1,n)
Số lượng
PYC Chi tiết 
YC
NHÀ CUNG 
CẤP
Mã số
Tên NCC
Địa chỉ
(1,n)
(1,n)Yêu 
cầu
ĐƠN 
SÁCH
Đặt
Số đặt sách
Ngày đặt
Ngày giao
Trị giá
Số lượng đặt
Đơn giá đặt
(1,n)
(1,1)
Chi tiết 
đặt
NHÀ KHOA 
HỌC
Tên NKH
Đơn vị
Điện thoại
Email
(1,1)
(1,n)
Của
NGÂN SÁCH
Cấp
Năm
Số tiền
Sử dụng
Ghi chú
(1,1)
(0,n)
Phát triển lần thứ 2
Phát triển lần thứ 3
Phát triển lần thứ 4
Ví dụ
74Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
 Ứng dụng Quản lý yêu cầu sách
PHIẾU
Số phiếu
Ngày
Trị giá
PYC ĐƠN SÁCHTình trạng
Ngày giao
NHÀ KHOA 
HỌC
Của
Tên NKH
Đơn vị
Email
Điện thoại
Số tiền
Năm
Sử dụng
Ghi chú
Số lượng
Đơn giá
Mã sách Tên sách
Đơn giá
NHÀ CUNG 
CẤP
Mã số
Địa chỉ
Số trang
Ngôn ngữ
Cung 
cấp
(1,1)
(1,n)
(0,n)
(1,1)
(1,n)
(0,n)
(1,1)
(1,n)
(0,n)
(1,1)
(t,e)
Cấp NGÂN SÁCH
Tên NCC
CT 
phiếu SÁCH
Đặt
Chiến lƣợc phối hợp
75Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Lãnh vực ứng dụng
Lãnh vực ứng dụng 1 Lãnh vực ứng dụng 2
Lƣợc đồ khung
Lƣợc đồ 1 Lƣợc đồ 2
Lƣợc đồ cuối cùng
Ví dụ
76Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
 Ứng dụng Quản lý nhân chủng học
Thông tin về 
vị trí
Liên quan 
đến
Lƣợc đồ khung
Thông tin về 
con ngƣời
Lƣợc đồ con ngƣời
CON NGƢỜI
ĐÀN ÔNG PHỤ NỮ
Họ tên
Ngày sinh
Chiều cao
Cân nặng
Chức danh Tên con gái
VỊ TRÍ
QUỐC GIA
Thuộc
Tên
Dân số
Châu lục
Tên
(1,1)
(0,n)
THÀNH PHỐ
MIỀN
Lƣợc đồ vị trí
Ví dụ
77Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
 Ứng dụng Quản lý nhân chủng học
Lƣợc đồ cuối cùng
CON NGƢỜI VỊ TRÍ
ĐÀN ÔNG PHỤ NỮ QUỐC GIA
Thuộc
Họ tên
Ngày sinh
Chiều cao
Cân nặng
Tên
Dân số
Châu lục
Tên
Chức danh Tên con gái
(1,1) (0,n)
(1,n) (0,n)
(1,1)
(0,n)
Sống ở
Sinh tại
THÀNH PHỐ
MIỀN
Số 
năm
Ví dụ
78Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
 Ứng dụng Quản lý cửa hàng NGK
Thông tin 
tồn khoLiên quan
Lƣợc đồ khung
Thông tin 
bán hàng
Ví dụ
79Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
 Ứng dụng Quản lý cửa hàng NGK
Lƣợc đồ bán hàng
HOÁ ĐƠN
HOÁ ĐƠN 
GIAO HÀNG
NGK
ĐƠN HÀNG KHÁCH HÀNG
CT hóa 
đơn
Cho
Của
Mã số
Tên NGK
ĐVTính
Loại
Hiệu
Đơn giá bán
Mã KH
Tên khách hàng
Điện thoại
Địa chỉ giao hàng
CT đơn 
hàng
Số HĐ
Ngày HĐ
Trị giá
Số ĐH
Ngày đặt
Trị giá đơn hàng
Số lượngĐơn giá
Số lượng đặt
(1,n)
(0,n)
(1,1)
(1,1) (1,n)
(1,n)
(0,n)
(0,n)
Ví dụ
80Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
 Ứng dụng Quản lý cửa hàng NGK
Lƣợc đồ tồn kho
Mã số Tên NGK
ĐVTính
LoạiHiệu Đơn giá bán
LOẠI NGK Thuộc
Tháng
Năm
Tồn đầu kỳ
Tổng nhập
Tổng xuất
Tồn tối thiểu
CT 
nhập
Số lượng nhập
Đơn giá nhập
Số PN Ngày nhập
Mô tả
Trị giá
(0,n) (1,1)
(0,n)
(0,n)
(0,n)
(1,n)
PHIẾU NHẬP
NGK Tồn
THÁNG 
NĂM
So sánh các chiến lƣợc
81Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Chiến lƣợc Mô tả Ƣu điểm Khuyết điểm
Trên
xuống n
m
Dƣới lên
n
-
-
u n
Trong ra 
ngoài u
loang”
-
-
u
ng
Phối hợp
khung
p
Nội dung chi tiết
 Giới thiệu
 Mô hình thực thể kết hợp
 Mô hình thực thể kết hợp mở rộng
 Sưu liệu cho mô hình
 Phương pháp phân tích dữ liệu
 Qui tắc mô hình hóa quan niệm dữ liệu
 Tiêu chuẩn chọn lựa khái niệm
82Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Qui tắc 1
83Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Mọi thuộc tính chỉ mô tả đặc trƣng cho một 
thực thể duy nhất
KHÁCH HÀNG
Tên 
Địa chỉ
Điện thoại
HÀNG HÓA
ĐƠN HÀNG
Mã hàng
Tên
ĐVT
Số HĐ
Ngày
Khách hàng
CủaGồm
Qui tắc 2
84Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Nếu có đặc trƣng phụ thuộc vào nhiều thực thể thì đó
là đặc trƣng của mối kết hợp định nghĩa trên các thực
thể đó
SINH VIÊN LỚP HỌCThuộc
Ngày bắt đầu
Ngày bắt đầu
Qui tắc 3
85Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
p
SINH VIÊN MÔN HỌCHọc
Điểm
Học lại ???
HỌC KỲ
Qui tắc 4
86Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
c nhánh nối với mối kết hợp phải là nhánh bắt buộc,
nếu không phải ta nên tách thành nhiều mối kết hợp
KHO HÀNG
Liên 
hệ
MẶT HÀNG NHÀ CUNG CẤP
Tồn tại nhiều thể hiện 
không có sự tham gia 
đầy đủ các thực thể
Đặt 
hàng
Cung 
ứng
Qui tắc 5
87Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Nếu có 1 đặc trƣng phụ thuộc vào 1 thuộc tính của
thực thể thì tồn tại thực thể ẩn cần đƣợc định nghĩa
bổ sung
Số xe
Màu xe
Số chỗ
Loại xe
Trọng lượng
XE
LOẠI XE
Loại xe
Trọng lượng
XE Thuộc
Nội dung chi tiết
 Giới thiệu
 Mô hình thực thể kết hợp
 Mô hình thực thể kết hợp mở rộng
 Sưu liệu cho mô hình
 Phương pháp phân tích dữ liệu
 Qui tắc mô hình hóa quan niệm dữ liệu
 Tiêu chuẩn chọn lựa khái niệm
88Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Thực thể hay không là thực thể?
89Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Trong 1 số trƣờng hợp, các khái niệm cần biểu diễn
chỉ có 1 thể hiện, nếu không có nhu cầu mở rộng về
sau thì không nên xem là thực thể
KHÁCH HÀNG CÔNG TY
ĐƠN ĐẶT HÀNG
Gởi
Chỉ có một thể hiện
CÔNG TY trong suốt
chu trình hệ thống
Của
Khách hàng gửi đơn đặt hàng cho công ty …
Thực thể hay không là thực thể?
90Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Đối tƣợng quan tâm không có cấu trúc đặc trƣng (chỉ
có 1 thuộc tính) thì cẩn thận khi quyết định đó là 1
thực thể
NƢỚC GiẢI KHÁT
Loại nước
Hiệu nước
Nếu Loại nước không được
đề cập tới các đặc trưng khác
thì nên là thuộc tính
NGK thuộc một loại và có một hiệu nào đó (ví dụ như Tribeco) …
Thực thể hay thuộc tính?
91Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Thực thể: xác định 1 số đặc trƣng cơ bản nhƣ thuộc
tính, mối kết hợp, tổng quát hóa
Thuộc tính: cấu trúc nguyên tố, đơn giản, không có
các đặc trƣng khác
XE HƠI HÃNG SẢN XUẤT
Màu sắcSố xe
Sản xuất 
bởi
Mỗi xe hơi đặc trưng bởi mã số xe, loại xe, hãng sản xuất, số chỗ và màu sắc …)
Tổng quát hóa hay thuộc tính?
92Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Tổng quát hóa: một số đặc trƣng sẽ đƣợc liên kết ở
cấp thấp hơn
Thuộc tính: trƣờng hợp ngƣợc lại
Mỗi con người có họ tên, giới tính, ngày sinh và màu tóc. Riêng trường hợp nam giới thì có thêm 
thông tin năm hoàn thành nghĩa vụ quân sự …
CON NGƢỜI Màu sắc tóc
Phái
ĐÀN ÔNG
Tình trạng nghĩa 
vụ quân sự
CON NGƢỜI Màu sắc tóc
Kết hôn
PHỤ NỮ
Thuộc tính kết hợp hay đơn?
93Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Thuộc tính kết hợp: một số đặc trƣng sẽ đƣợc liên kết
ở cấp thấp hơn
Thuộc tính đơn: trƣờng hợp ngƣợc lại
Mỗi sinh viên lưu trữ các thông tin như họ tên, địa chỉ (ghi rõ số nhà, đường, quận, thành phố), 
ngày sinh, nơi sinh …
SINH VIÊN
Đường
Số nhà
Quận
Thành phố
Họ tên
Địa chỉ
Ngày sinh
Nơi sinh
SINH VIÊN
Mối kết hợp hay thực thể?
94Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
Thực thể: khái niệm quan tâm có 1 số đặc trƣng (mối
kết hợp, định danh…)
Khi bán hàng, nhà cung cấp sẽ lập hóa đơn chứa các thông tin như số phiếu, ngày lập phiếu, tổng 
số tiền. Trong hóa đơn gồm nhiều chi tiết hóa đơn, mỗi chi tiết gồm mã số hàng hóa, số lượng, đơn 
giá và thành tiền …
HOÁ ĐƠN
KHÁCH HÀNG
Chi tiết 
HĐ
Của
Mã hàng Tên hàng ĐVT
Đơn giá
Số lượng Đơn giá
Số HĐ
Ngày HĐ
Trị giá
Họ tên KH
Địa chỉ
Điện thoại
(1,n) (0,n)
(1,1)
(0,n)
HÀNG HÓA
Mối kết hợp hay thực thể?
95Phân Tích Thiết Kế Hệ Thống Thông Tin ©2007 Khoa CNTT - ĐH KHTN TPHCM
KHÁCH HÀNG
Liên 
quan
Của
Mã hàng
Tên hàng
ĐVT
Đơn giá
Đơn giá
Số HĐ
Ngày HĐ
Trị giá
Họ tên KH
Địa chỉ
Điện thoại
(1,n)
(0,n)
(1,1)
(0,n)
CHI TIẾT
HOÁ ĐƠN
Số lượng
(1,1)
(1,1)
Số thứ tự
HÀNG HÓA
Của
HOÁ ĐƠN